Suriye’nin Türk Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-4E savaş uçağını düşürmesi ile ilgili kriz devam ediyor. Türkiye genelde krizi iyi yönetti. Soğukkanlılığını korudu. Yalnız davranmak yerine uluslararası topluluğu ve NATO müttefiklerini yanına alma çabası içine girdi. İlgili tüm ülke ve kuruluşları bilgilendirdi. Uluslararası hukuku temel aldı. “Türkiye niçin saldırmıyor?” türü yaklaşımlara prim vermedi. Krizin Türkiye’nin beklentilerini karşılayacak şekilde aşılması için yoğun çalışmalar devam ediyor. Başbakan Erdoğan’ın sert konuşmasından sonra ne gibi gelişmeler olacağını bekleyip göreceğiz. Suriye’nin bundan sonra izleyeceği tavır önemli. Suriye ile ilgili esas mücadele ülke içinde veriliyor. Beşar Esad’ı kendi halkının cezalandırması en iyi çözüm olur.
Düşürülen uçağın tipi devam etmekte olan krizle bağlantılı değil. Yine de Fantom uçaklarının tarihçesine kısaca göz atmakta yarar var. “Kriz esnasında bu önemli mi?” sorusu sorulabilir. Kriz geride kalınca herşeyi unutma ve başka konulara dalma alışkanlığımızı göz önünde bulundurarak, bu konuda bulduğum bazı bilgileri paylaşıyorum. Merak eden herkes Google yapıp bu bilgilere ulaşabilir.
F-4 Fantom II savaş uçaklarının üretimi 1958 yılında başladı. İsmini Amerikan McDonnel şirketinin İkinci Dünya Savaşı sırasında ürettiği FH-1 Fantom uçağından alıyordu. Fantom hayalet demek. Elbette bu uçaklar hayalet değildi. Ordunun hayalet uçak özlemini dile getiren isme sahiptiler. Hayalet uçaklar şimdi gerçek oldu. Stealth tipi hayalet uçaklar ABD hava kuvvetlerine büyük üstünlük sağlıyor.
F-4’lerin üretimine 1981’de son verildi. Toplam 5,195 Fantom savaş uçağı üretildi. Bunların çoğu Amerikan ordusunun hizmetindeydi. F-4 uçakları Amerikan donanması, hava kuvvetleri ve deniz piyadeleri tarafından kullanıldı. Amerikan ordusu, F-4 uçaklarını yoğun olarak Vietnam Savaşı sırasında kullandı. Bu anlamda Vietnam Savaşı ile özdeşleşmiş bir uçak. Döneminin en etkili savaş uçağı olarak biliniyor. İsmi efsaneleşmiş, 1970’li, 80’li yılların savaş uçağı. Amerikan ordusu F-4 uçaklarını en son 1991 Körfez Savaşı’nda kullandı. 1996’da F-4’ler emekliye çıkarıldı. F-15, F-16 gibi daha modern savaş uçakları onların yerini aldı. Bu nedenle web sitelerinde F-4’lerden hep geçmiş zamanla söz edilir. Amerikan ordusu, emeliye çıkarılan F-4 uçaklarını, pilotlarının eğitiminde hedef olarak kullanıyor. Pilotlar, maket vurmak yerine, emekliye çıkarılan çok sayıdaki F-4’ü vurarak eğitim yapıyor.
ABD, F-4 uçaklarını başka ülkelere de satmıştı. F-4 savaş uçağı alan ülkeler Soğuk Savaş döneminde ABD’nin yakın müttefikleri Avustralya, Mısır, Almanya, İngiltere, Yunanistan, İran (Şah döneminde), İsrail, Japonya, İspanya, Güney Kore ve Türkiye. Bu ülkelerin bazıları F-4’leri modernleştirerek hala hizmette tutuyor. Türkiye, F-4 kullanmaya devam eden ülkeler arasında. Japonya ve Almanya da hala F-4 kullanıyor ama bu uçakları yeni tip uçaklarla değiştirme hazırlığındalar.
Türkiye ilk F-4E tipi uçakları 1974 yılında teslim aldı. Daha sonra F-4E’lerin sayısı arttı. ABD’nin yanısıra, 1992 ve 1994’te Almanya, Türkiye’ye 32 RF-4E vermişti. Türkiye, F-4E ve RF-4E filosu görece büyük ülkeler arasındaydı. 1995’te, F-4’lerin modernleştirilmesi için İsrail ile anlaşma imzalandı. Bu çerçevede Türkiye’ye ait F-4E’lerin İsrail tarafından modernleştirilmesi başladı. Modernleştirilen uçaklaraF-4E 2020 “Terminatör” ismi verildi. Yapılan modernleşmenin uçakların ömrünü 20 yıl uzatacağı umudu dile getirilmişti.
F-4’lerin hala görevde olmasına nasıl bakmak gerek? Bu konuda görüş birliği yok. Kimileri bu uçakların miadını doldurduğuna inanıyor. Kimileri de yapılan moderleştirmeler sonucu görevde olabileceklerini savunuyor. Avustralya’nın Deakin Üniversitesi öğretim görevlisi Mat Hardy, The Conversation sitesinde yer alan yazısında “Bir Türk savaş uçağının Suriye hava savunması tarafından vurulduğunu okuyunca hayrete düştüm. Suriye’nin uçağı vurmasından değil, uçağın F-4 Fantom uçağı olmasından hayrete düştüm. Bu uçakları hala kullanan olduğunu kim biliyordu?” diye yazdı. Suriye’nin gelişmiş füze sistemi için Fantomların zor hedef olmadığını savundu. Hardy’e yanıt veren Batı Avustralya Üniversitesi’nden Prof. Tim Mazzaro, modernleştirilen, elektronik sistemleri yenilenen F-4’lerin eskileri ile karıştırılmaması gerektiğini, Almanya, Japonya, İran gibi ülkelerin de hala bu uçakları kullandığını yazdı. İlk uçuşunu 1952’de yapan B-52 uçakları gibi F-4’lerin de uzun süre görev yapabilen uçaklar olduğu görüşünü savundu. Konunun uzmanı değiliz. Önemli olan uzmanların bu konuda ne düşündüğü.
