Hızla 2013’ün sonuna yaklaşıyoruz. 2013’e girerken Kıbrıs müzakereleri açısından ciddi bekletiler vardı. Kıbrıslı Rumların Şubat seçimlerinden sonra müzakereler başlayacaktı. Seçimleri Anastasiadis’in kazanması olasılığı çok yüksekti. Adaylar arasında çözüm konusunda en çok umut veren kişi Anastasiadis olarak değerlendiriliyordu. Sonuçta Anastasiadis seçimleri kazandı ve müzakerelerle ilgili bekletiler başladı. Aralık’a geldik hala bekliyoruz. Anastasiadis, önce ekonomik sorunları ileri sürerek erteleme istedi. Bu isteği kabul edildi. Müzakerelerin başlama tarihi olarak Ekim ayı üzerinde mutabakata varıldı. Ekim ayı yaklaşırken Anastasiadis bir dizi koşul ileri sürmeye başladı. Bunu bir ulusal strateji olarak sundu ve diğer tüm Kıbrıs Rum partilerinin desteğini aldı. AKEL önceleri “ortak açıklamaya gerek yok” türü açıklamalar yaptıysa da son Ulusal Konsey toplantısında diğer partilerin poziyonunu destekledi. Hatta daha ileri giderek “uluslararası kampanya” çağrısında bulundu. 2013’te Kıbrıs sorunu açısından tek ilginç gelişme Türkiye ve Yunanistan Dışişleri Bakanlarının New York’ta vardığı çarpraz ziyaretler mutabakatıydı. Sonuçta bu ziyaretler de gerçekleşmedi. 2013 beklentilerin boşa çıktığı bir yıl oldu.
Müzakereleri başlatma konusunda Rum tarafı sert pazarlık yürütürken Kıbrıs Türk medyası ve politikacılar henüz başlamamış müzakerelerin ne zaman biteceğini ilan etme yarışına girdiler. Ortalık iyimser analizlerle doldu, taştı. Doğal gaz ve büyük güçlerin müdahaleleri temelli çözüm analizleri özellikle revaçtaydı. Müzakereler Ocak’ta tamamlanacak, Mart’ta referandum yapılacaktı. Ban Ki-moon Planı yoldaydı. Ayakları yere basmayan bu değerlendirmeler konusunda birkaç kez bu köşeden uyarıda bulundum ama dinleyen olmadı. Ocak geldi. Bırakın müzakerelerin tamamlanmasını, henüz başlayıp başlamayacağını bilmiyoruz. Artık ezberleri, klişeleri bir kenara bırakıp gerçekçi analizler yapma zamanı gelmedi mi?
2013’ün bitmesine az bir süre kala ufukta müzakereler görünmüyor. Çarpraz ziyaretler konusunda somut bir gelişme yok. Tüm bunlara bakarak müzakereleri başlatma konusunda tıkanıklık veya çıkmaz yaşandığını söyleyebiliriz. Yılın sonuna yaklaşırken iki diplomatik hamle gündemde. Bunlardan birincisi BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Alexander Downer’in bugün başlayacak Kıbrıs ziyareti. Downer, 13 Aralık’a kadar adada temaslar yapacak. 14 Aralık’ta Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu adaya varacak. Davutoğlu, Atina ziyaretinden sonra Kıbrıs’a gelecek. 2013 yılını bu iki diplomatik hamle ile uğurlayacağız. Bu hamlelerin ne gibi sonuçlar getireceğini ise bilmiyoruz.
Downer, adadaki temaslarında ortak açıklama konusunda tıkanan sürecin önünü açmak için çaba harcayacak. Geçen kez adaya gelişi öncesinde BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon, müzakereleri başlatma konusunda uzlaşıya varmaları için taraflara 4 gün süre tanıdığını açıklamıştı. BM Genel Sekreteri’nin prestijini ortaya koyarak böylesi bir açıklama yapması önemliydi ama sonuç getirmedi. Bu kez, böylesi açıklamalar yok. Downer, taraflarla görüşerek ortak açıklama konusunda uzlaşı üretmeye çalışacak. Başarılı olup olmayacağını bilmiyoruz. İşi çok zor. Tarafların pozisyonunda ciddi bir değişilik olmadan uzlaşı mümkün görünmüyor. Şimdiye dek bu konuda yapılan müzakereler ve iki liderin gayrı resmi görüşmesi sonuçsuz kaldı. Downer 5 gün içinde bu durumu değiştirebilir mi? Umarız değiştirir ama iyimser olmak zor.
Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun önce Atina’yı, sonra Lefkoşa’yı ziyaret etme kararı Türk diplomasisi açısından önemli bir adım. Bilindiği gibi 1 Ocak’tan itibaren Yunanistan AB dönem başkanlığını devralacak. Bu nedenle Davutoğlu’nun Atina ziyareti AB-Türkiye ilişkileri, Türk-Yunan ilişkileri ve Kıbrıs sorunu açısından önemli. Meslektaşı Venizelos ile New York’ta vardıkları çarpraz ziyaretler mutabakatının hayata geçmemesi ve müzakereleri başlatma konusu muhakkak ki gündemde olacak. Ancak, Kıbrıslı Rumların onayı olmadan Atina’nın bu konularda adım atması beklenmemeli. Yani anahtar Kıbrıs’ta. Davutoğlu, Atina’dan alacağı mesajlar temelinde Kıbrıs Türk liderliği ile durum değerlendirmesi yapacak. Bundan sonra atılabilecek adımlar üzerinde duracak ve her zaman olduğu gibi Türkiye’nin Kıbrıslı Türklere desteğini yineleyecek.
Downer’in yapacağı temaslarda ortak açıklama konusunda ilerleme sağlanıp sağlanmayacağı Davutoğlu ziyaretinin fonunu belirleyecek. Downer çıkmazı aşmayı başarırsa dikkatler başlayacak müzakere süreci üzerinde yoğunlaşacak. Başaramazsa, çıkmazla oluşan durum değerlendirilecek. Kıbrıs sorunu açısından beklentilerin havada kaldığı 2013 yılı sona ererken Downer ve Davutoğlu ziyaretlerinin ne gibi sonuçlar doğuracağını ilgi ile izleyeceğiz.
