Dünyanın ikinci devi Çin’de “beşinci kuşak” diye nitelenen liderler ülkenin yönetimini devralıyor. ABD’deki başkanlık seçimleri kadar Çin’deki liderlik değişimi önemli. Liderliğin değişmesi Çin’in iç işi olabilir ama bu süreç tüm dünyayı etkileyecek. Çin Komünist Partisi 18. Kurultayı Perşembe günü çalışmalarına başladı. Kurultayın sonucunu biliyoruz. Yeni Cumhurbaşkanı Xi Jinping ve yeni Başbakan Li Keqiang olacak. Bu liderler hangi politikaları izleyecek? Çin’in iç ve dış politikalarında önemli değişiklikler olacak mı? Resmi propagandada Çin Komünist Partisi’nin kollektif bir liderliğe sahip olduğu vurgulanır. Kişilerin önemli olmadığı ima edilir. Yeni liderler elbette parti içindeki dengeleri göz önünde bulundurmak zorunda. Her istediklerini yapamazlar. Ama, liderlerin kişiliği önemlidir. Çin’in politikalarında kısa sürede önemli değişiklikler beklenmiyor. Yine de Çin uzmanları yeni liderlerin kişiliğini, geçmişini didik didik ediyorlar. Gelecek konusunda belirli ipuçları yakalamaya çalışıyorlar.
Çin Komünist Partisi’nin 80 milyon üyesi var. Parti, 350 üyeli Merkez Komite ve 25 üyeli Politbüro tarafından yönetilir. Esas güç Politbüro’nun 9 üyesinden oluşan Politbüro Daimi Komitesi’nde. 12 üyeden oluşan Merkezi Askeri Komite de son derecede önemli. Bu komite Çin ordusunun yönetiminden sorumludur. Bu nedenle, Politbüro Daimi Komitesi ve Merkezi Askeri Komite üyeliklerine kimlerin getirileceği çok önemli. Komünist Parti kurultayı 5 yılda bir toplanır. Kurultay partinin en üst organıdır ancak önemli kararlar orada alınmaz. Liderliğin önceden aldığı kararlar kurultayda onaylanır. Törensel bir niteliği vardır. Şimdiki 18. Kurultay da bu nitelikte. Çin parlamentosu da, parti kurultayı gibi önceden alınan kararları onaylamakla görevlidir. Parlamento, parti kurultayında genel sekreter seçilen kişiyi, cumhurbaşkanı olarak seçer. Parlamento da törensel niteliğe sahiptir. Bildiğimiz anlamda bir parlamenter sistem ve parlamento çalışması sözkonusu değil.
Çin Komünist Partisi ülkede önemli ekonomik reformlar gerçekleştirdi. Bunun sonucunda ülke ekonomik bir mucize gerçekleştirdi. Bu mucize devam ediyor. Ekonomik kalkınma toplumun yapısında önemli değişiliklere neden oluyor. Tek parti yönetimi bu toplumsal değişime cevap verebilir mi? Siyasi reformlar ne kadar geciktirilebilir? Ekonomik mucize devam ettiği sürece halk demokrasi talebini ön plana çıkarmıyor. Bu durum, parti ile halk arasında yazılı olmayan bir anlaşma gibi. Ama, sonuçta siyasal arenayı açmak, toplumsal yapısı ve ekonomisi karmaşıklaşan bir ülke için zorunlu. Çin liderleri buna hazır mı? Şimdilik hazır olmadıkları görülüyor. Liderlerin yaptıkları konuşmalar partinin siyasi tekelini sürdürme niyetinde olduğu yönünde. Çinli liderler, çok partili demokratik sistemin Çin’in koşullarına uygun olmadığını savunuyorlar. Otoriter rejimleri savunanların tümü ülkelerinin “özgül koşullarını” gerekçe gösterirler. “Bizim ülkemiz diğerlerine benzemez” derler. Tabii, bu geçerli bir mazeret olamaz. Çin Komünist Partisi, kendi kontrolünde bir siyasi değişim süreci peşinde. Komünist Parti dışında örgütlere siyaset izni verilecek mi? Esas konu bu.
İç politikada Çin’in en önemli sorunları yolsuzluk ve artan sosyal eşitsizlik. Kapitalist bir ekonomide derin eşitsizlikler kaçınılmaz. Zenginlerle yoksullar arasındaki uçurum derinleşiyor. Kırsal kesimlerde sık sık protesto eylemleri yaşanıyor. Tibetliler ve Uygurların sorunlarını da unutmamak gerek. 18. Kurultayda yolsuzluk sorunu ele alındı. Yapılan konuşmalarda yolsuzluğun oluşturduğu tehlikeler vurgulandı. Ancak, üstten alta kadar uzanan yolsuzluk sistemini ortadan kaldırmak kolay değil. Dış politikada Çin için en önemli konu Tayvan konusu. Tayvan birinci sırada olmaya devam edecek ama Çin dış politikası artık bir çok sorunla ilgilenmek durumunda. Ülkeler zenginleşip güçlendikçe dış politikadaki sorumlulukları artar. Japonya ile yaşanan son gerginlikler dış politikada durumun ne kadar değiştiğini gösteriyor. Çin, ABD’den sonra en öneli global aktör olma yolunda. Çin’in katkısı olmadan dünya sorunlarını çözümlemek mümkün olmayacak. Bu nedenle Çin dış politikasını daha yakından izlemek ve bilmek önemli.
Yeni Çin liderleri ülkeleri ve dünya için umut kaynağı olabilir mi? Bunu bilmiyoruz. Zaman gösterecek. Kesin olan şey Çin’in dünyadaki rolünün artmaya devam edeceği. Çin’i izlememe ve bilmeme lüksümüz yok.
