Rusya, Kırım konusunda geri adım atmayacak. Bu durum Rusya-Batı ilişkilerini olumsuz yönde etkileyecek. İlişkilerde ciddi ve uzun vadeli sonuçlar oluşacak. Artık “business as usual” mümkün değil. Kimileri yeni bir Soğuk Savaş’tan söz ediyor. Yeni bir Soğuk Savaş için iki süper güç gerekir. Rusya, Sovyetler Birliği değildir. Süper güç olma özlemini gizlemese de şu anda öyle gücü yok. Rusya, temelde doğal kaynaklarını satarak geçinen bir “rantçı devlet”. ABD ile Soğuk Savaş yürütecek güçte değil. Dolayısıyla Soğuk Savaş teorilerini bir kenara bırakmak gerek. İlişkilerde gergin ve zor bir döneme giriliyor. Batı, Kırım’ı zorla Rusya’dan geri almaya çalışmayacak. Ancak, oldu bittiyi hiç kabul etmeyecek. Baskılarını artıracak. Ukrayna’yı istikrara kavuşturmaya çalışacak.
2013 yılının eylül ayında, ABD Suriye’ye askeri müdahale hazırlığı içindeyken, Vladimir Putin’in The New York Times gazetesinde bir makalesi yayınlanmıştı. Makalede ABD’nin askeri müdahalesine karşı çıkarken şunları yazmıştı: “Şimdiki uluslararası hukuk temelinde güç kullanımı sadece kendini savunma amacıyla veya BM Güvenlik Konseyi kararı ile mümkündür. BM Şartı’na göre bunun dışında hiçbir şey kabul edilemez ve mütecaviz bir eylem oluşturur.” (Under current international law, force is permitted only in self-defense or by the decision of the [UN] Security Council. Anything else is unacceptable under the United Nations Charter and would constitute an act of aggression.) Bunları yazan Putin, şimdi “arka bahçesi” söz konusu olduğunda uluslararası hukuku tanımadığını ortaya koyuyor. Demek ki, büyük güçlerin çıkarları söz konusu olduğunda uluslararası hukuk rafa kaldırılabiliyor. Zaman zaman ABD de bunu yapıyor. Büyük güçler küçüklerin uluslararası hukuka uymasını isterler ama kendileri bunu yapmayabilirler.
Rusya’nın Ukrayna hamlesi karşısında Batı ne yapacak? Bu konu yoğun olarak tartışılıyor. Alınabilecek ekonomik, diplomatik, siyasi, askeri önlemler gözden geçiriliyor. Kısa vadeli bazı önlemler alınıyor. Bunlar giderek artacak. Rusya’yı esas acıtacak olan orta ve uzun vadeli önlemlerdir. Enerji konusu orta ve uzun vadeli önlemler arasında. Bu yazıda kısaca enerji konusuna değinmek istiyorum. Bu yön, Doğu Akdeniz’i ve dolayısıyla Kıbrıs’ı da yakından ilgilendiriyor.
AB’nin Rusya’ya olan enerji bağımlılığı iyi biliniyor. (Tabii bağımlılık karşılıklıdır.) Bazı AB ülkelerinin Rusya’ya sert tepki göstermek istememelerinin bir nedeni bu bağımlılık. AB’nin Ukrayna krizi gibi ciddi konularda ortak dış politika üretememesi, nüfuzunu ve prestijini sarsar. AB, enerji bağımlılığını kırmak için zaten çalışma yürütüyordu. Şimdi bu çalışmalar süratlendiriliyor. AB ilk adımları atmaya başladı. Avrupa Komisyonu’nun Enerjiden Sorumlu Komiseri Guenther Oettinger, Güney Akım Doğalgaz Botu Hattı’nın askıya alındığını söyledi. Bu hattın 2018’e kadar tamamlanması ve Ukrayna’dan geçmeden, Karadeniz üzerinden Avrupa’ya Rus doğal gazının yüzde 15’ini taşıması planlanıyordu. Şimdi bu proje “epey gecikecek”. Kuzey Akım Doğalgaz Boru Hattı konusunda da AB bazı adımlar atıyor. Rus enerji şirketleri üzerindeki baskılar artırılacak. Örneğin Avrupa Komisyonu’nun rekabet konusunda Gazprom aleyhine dava süreci hızlandırılabilir.
AB için alternatif enerji kaynakları ABD, Kafkaslar ve Ortadoğu’dur. ABD’den sıvılaştırılmış doğal gaz ithali orta vadeli bir alternatif. Azerbaycan doğal gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya akışı için çalışmalar devam ediyor. Ortadoğu’da İran önemli miktarda doğal gaza sahip. Nükleer programı konusunda devam eden müzakereler başarı ile sonuçlanırsa İran doğal gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya ihracatı önündeki engeller kalkar. Ortadoğu’da Avrupa’ya doğal gaz ihraç edebilecek başka ülkeler de var. Transit ülke olarak Türkiye’nin önemi artıyor.
Doğu Akdeniz’de bulunan doğal gaz AB için bir diğer önemli kaynak. İsrail doğal gazı ihracata hazır. Nereden ihraç edileceği konusu henüz karara bağlanmadı. Yunanistan, geçtiğimiz pazartesi günü, İsrail’in ve Kıbrıslı Rumların bulduğu doğal gazın Yunanistan üzerinden Avrupa’ya taşınmasının fizibilite çalışması için uluslararası ihaleye çıktı. İsrail doğalgazı konusunda İsrail ve Türkiye firmaları arasında müzakereler yapıldığı haberlerini okuyoruz. Kıbrıs sorununa çözüm bulunması durumunda boru hatları pazarlığının daha kolay karara bağlanabileceği malum. Ukrayna krizi sonrasında AB ve ABD, Doğu Akdeniz’e ve buradaki hidrokarbon kaynaklarına, dolayısıyla Kıbrıs’a daha fazla önem verecek.
Ukrayna ve Kırım krizinin Doğu Akdeniz açısından sonuçlar doğuracağını rahatlıkla söyleyebiliriz. AB ve ABD Kıbrıs’ta çözüm için çaba harcarken, Rusya geçmişteki gibi çözümü baltalamaya çalışacak.
