Doğu Akdeniz’de İsrail’den sonra ikinci önemli doğal gaz oyuncusu Mısır’dır. Mısır doğal gazı Nil Deltası bölgesinde yoğunlaşmıştır. Nüfusu ve enerji ihtiyacı devamlı arttığı ve petrol üretimi azaldığı için doğal gaz ihracat potansiyeli sınırlı. Mısır, 2000’li yılların ortalarında doğal gaz ihraç etmeye başladı. “Arap Doğal Gaz Boru Hattı” 2004’te tamamlandı. 2005’te de LNG tesisi tamamlandı. Ürdün, Lübnan ve Suriye’ye uzanan “Arap Doğal Gaz Boru Hattı”nın Türkiye’ye uzanması ve Avrupa’ya bağlanması potansiyeli var. Tabii, bu bölgesel gelişmeler ve siyasi ilişkilere bağlı.
İsrail kadar büyük ihracat potansiyeline sahip olmasa da Mısır Doğu Akdeniz enerji oyununda önemli bir aktör. Önümüzdeki dönemde Mısır’ın kimlerle ittifak kuracağı hem Ortadoğu jeopolitiği, hem de “enerji oyunu” açısından önemli. Kıbrıs bağlamında göze çarpan Kıbrıslı Rumların hem İsrail, hem de yeni Mısır rejimi ile geliştirdikleri yakın bağlardır. İsrail ve Mısır’la yakın ilişkileri Kıbrıslı Rumlara önemli avantajlar sağlıyor. Bu tabloya Yunanistan’ı da eklememiz gerekir. Yunanistan da Mısır’la ilişkilerini güçlendiriyor.
Oluşmakta olan bu denklemde Rusya’nın rolü ne olacak? Rusya’nın Kıbrıslı Rumlarla sıkı işbirliğine sahip olduğu biliniyor. Suriye’de Beşar Esad rejimi ayakta kalırsa Rusya’nın bölgedeki temel müttefiki bu ülke olacak. Gün gele Suriye de Doğu Akdeniz hidrokarbon oyununa katılacak. Rus firmaları şimdiden Suriye MEB’inde hakları aldılar. Rusya şimdi Mısır’la ilişkilerini geliştirme çabası içinde.
Mısır, 1950’li ve 60’lı yıllarda, Soğuk Savaş çerçevesinde Sovyetler Birliği’nin müttefikiydi. Enver Sedat, 1970’li yıllarda Sovyet uzmanlarını ülkeden kovarak ABD’ye yaklaşmıştı. Mısır’ın Sovyet yörüngesinden çıkarak ABD yörüngesine girmesi Ortadoğu’da dengeleri değiştiren bir olaydı. 1979’dan bu yana Enver Sedat ve Hüsnü Mübarek Amerikan yanlısı politikalar izlemiş bunun karşılığında büyük miktarda Amerikan askeri yardımı almıştı. İsrail’den sonra en fazla Amerikan yardımı (1.5 milyar dolar civarında) alan ülke Mısır’dı. Mısır’da askeri darbe sonrasında Obama yönetimi bu yardımı azaltmaya başladı. Darbe sonrasında 2500 kişinin hayatını kaybettiği, 20 binden fazla insanın hapse atıldığı biliniyor. Obama, bu duruma göz yummadı.
Mısır’ın yeni güçlü adamı General Sisi, geçtiğimiz günlerde Rusya’yı ziyaret etti. Putin’le sıcak bir görüşme gerçekleştirdi. Putin, ona cumhurbaşkanı adayı olacağını bildiğini ve kendisini desteklediğini söyledi. Bu ziyaret sırasında Rusya’nın Mısır’a 2 milyar dolar değerinde silah satması ele alındı. Paket içinde 24 adet MiG-29 savaş uçağı, hava savunma sistemleri, Ka-25, Mi-28 ve Mi-25 tipi askeri helikopterler, tank savar füze sistemleri yer aldığı bildirildi. Bu silah sistemleri Rus uzmanların Mısırlıları eğitmesini gerektirecek. Mısırlı subaylar Rusya’da eğitilecek, Rus uzmanlar Mısır’da görev yapacak. İşin ilginç yanı bu silahların faturasını Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ödeyecek. Müslüman Kardeşleri düşman bilen bu ülkeler General Sisi’ye mali destek sağlıyorlar.
İşte bu noktada “Acaba Mısır yeniden Rusya ile ittifak mı kuruyor?” sorusu akla geliyor. Mısır’ın ABD’den uzaklaşarak Rusya’ya yaklaşması önemli bölgesel sonuçlar doğurur. Dengeleri etkiler. Rusya, Ortadoğu’daki konumunu güçlendirmiş olur. Bölgede Soğuk Savaş dönemini andıran bir ABD-Rusya rekabeti ön plana çıkar. Doğu Akdeniz’deki “enerji oyunu” bu rekabetin parçası olur. Bölgedeki bu dinamikleri, değişimleri, henüz oturmamış dengeleri hesaba katmadan Kıbrıs sorununa ilişkin gelişmeleri analiz etmek mümkün değildir. ABD ve Rusya’nın bölge politikalarını ve bölge aktörlerinin bu politikalar karşısındaki tercihlerini iyi incelemek gerek.
ABD, Asya-Pasifik bölgesine öncelik vereceğini açıklamış olsa da Ortadoğu’daki rolünden vazgeçmeyecek. ABD için en önemli konular İsrail’in güvenliği ve bölgedeki enerji kaynaklarının dünya pazarlarına engelsiz akışıdır. Bu çerçevede ABD, İsrail’in doğal gazını güvenli bir şekilde Avrupa pazarlarına ulaştırmasını istiyor. Kıbrıs sorununa çözüm bulunması çerçevesinde, Türkiye, Kıbrıs, Yunanistan işbirliği ile bunu sağlamayı tercih ediyor. Bu çerçevede ABD, hem Türkiye-İsrail ilişkilerinin normalleşmesi, hem de Kıbrıs sorununa erken bir zamanda çözüm bulunması için çaba harcıyor. İsrail doğal gazının boru hatları ile Türkiye’ye taşınabilmesi için Kıbrıs sorununun çözümlenmesi gerekiyor. Bu durum, Kıbrıslı Rumlara önemli bir pazarlık olanağı sağlıyor. Kıbrıs’ta çözümün mümkün olmaması durumunda İsrail daha pahalı olacak doğal gazı dondurup likid hale getirecek yüzen terminaller oluşturma seçeneğine yönelecek.
Kıbrıslı Rumlarla Yunanistan hem İsrail ve Mısır, hem de Rusya ve ABD ile iyi ilişki içinde olma avantajına sahipler. Ancak, bölgede ABD-Rusya rekabeti yoğunlaşacaksa bir noktada tercih yapmak durumunda kalacaklar. Türkiye, İsrail’le ilişkilerini normalleştirerek konumunu güçlendirebilir. Bu ortamda Kıbrıslı Türkler temel çıkarlarının korunacağı bir çözüm yönünde çaba harcayarak rol üstlenebilirler. Bölgede çok bilinmezli denklemler var. Her aktör kendi çıkarlarını gözetmek zorunda.
