Ülkeler ve halklar genellikle kendi tarihleri, kendi zaferleri ile ilgili günleri kutlarlar. Bu tür kutlamalar ulusal kimliğin, “ortak yolculuğun” pekişmesini amaçlar. Ne var ki bir çok ülkenin, hatta insanlığın ortak mücadelelerini simgeleyen zaferler de vardır. 1939’dan 1945’e kadar Nazizme, faşizme karşı verilen ortak mücadele ve kazanılan zafer bunların en önemlileri arasındadır. Alman Nazizmine, Japon militarizmine karşı kazanılan zafer tüm dünya halkları için zafer günüdür. Hitler amacına ulaşmış olsaydı çok farklı ve korkunç bir dünyada yaşıyor (veya yaşamıyor) olacaktık. 70 yıl önce faşizme karşı kazanılan ortak zaferi hatırlamak, tarihi iyi bilmek, çıkarılan dersleri genç kuşaklara aktarmak son derece önemlidir.
İkinci Dünya Savaşı’nın Avrupa cephesinde sona erdiği gün, Almanların imzaladığı teslim olma anlaşmasının yürürlüğe girdiği 8 Mayıs olarak kabul edilir. Sovyetler Birliği ve onun devamcısı Rusya Federasyonu’nda ise “Zafer Günü” (День Победы) 9 Mayıs’ta kutlanır. Bu çerçevede zaferin 70. yıldönümü AB üyesi ülkeler tarafından 8 Mayıs’ta kutlandı. Moskova’da ise 9 Mayıs’ta görkemli törenler yapıldı. Pasifik Cephesi’nde Amerikalıların Hiroşima ve Nagazaki’de atom bombası kullanması sonucu Japonya 15 Ağustos 1945’te teslim olmuş, ilgili belgeler 2 Eylül’de imzalanarak İkinci Dünya Savaşı tamamen sona ermişti.
İkinci Dünya Savaşı, 20. yüzyılın insan eliyle gerçekleşmiş en büyük felaketidir. Gelişen teknolojilerin, silahların da yardımıyla insanların savaşlarda birbirlerine neler yapabileceklerinin korkunç tanığıdır. Dünya üzerinde yaşayan hiçbir canlı bizim hemcinslerimize yaptığımızı yapamaz. Teknoloji ve silahlar gelişmeye devam ediyor. Şimdi elimizdeki silahlar çok daha güçlü. “Hitler’in elinde böylesi silahlar olsaydı acaba sonuç ne olurdu?” diye kafa yormakta yarar var. Yeni Hitlerlere, onun ideolojisine benzer ideolojilere karşı uyanık olmamız gerektiğini bilmemiz, bu nedenle İkinci Dünya Savaşı tarihini iyi inceleyip “Zafer Günü’nü” içimizde hissetmemiz önemlidir.
İkinci Dünya Savaşı konusunda yazılmış çok sayıda kitap var. Nereden baktığınıza bağlı olarak bu konuda farklı değerlendirmelerin var olması doğaldır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra patlak veren Soğuk Savaş çerçevesinde Batı tarihçiliği ile Sovyet tarihçiliği arasında farklar olması kaçınılmazdı. Soğuk Savaş sona erdi ama özellikle Ukrayna konusunda Batı ile Rusya arasında yaşanmakta olan gerginlik, ortak zaferin 70. yıldönümüne de yansıdı. Tarihle ilgili tartışmalar devam ediyor. Karşılıklı eleştiriler okuyoruz. Sovyetler Birliği’nin çökmesi sonrasında Sovyet arşivlerine ulaşmak kolaylaştığı için tablonun bütününü öğrenmek de kolaylaştı. Yeni araştırmalar bu konudaki bilgilerimizi zenginleştiriyor. Hem İngiltere ve Fransa hükümetlerinin “appeasement” politikalarının, hem de “Molotov-Ribbentrop Anlaşması”nın savaşın patlak vermesindeki rolünü biliyoruz. Tarih her zaman tartışma konusu olacaktır. Ama günümüzde gerçekleri yerli yerine oturtacak kadar bilgi ve belgeye sahibiz. Yeter ki okuyalım ve tek taraflı düşünmeyelim.
İkinci Dünya Savaşı’nda toplam ne kadar insanın öldüğü konusunda kesin veriler yok. Farklı rakamlar dile getiriliyor. En büyük insan kaybı Sovyetler Birliği ve Çin’de olmuştu. Savaşta toplam 60 milyon civarında insanın öldüğü tahmin ediliyor. Ölenlerin çoğu sivillerdi. Müttefiklerin ölü sayısı, Almanya, Japonya ve İtalya’nın ölü sayısının çok çok üstündedir. Sovyetler Birliği için uzun süre 20 milyon rakamı kullanılıyordu. Şimdi 25-27 milyondan söz ediliyor. Savaşta çok katliamlar yapıldı. Japonların “Nanking katliamı” bunlardan biri. Sovyetler Birliği, 22 bin Polonyalı subayı Katyn’de katletti. Liste uzun. Savaşta insanlık suçları işlendi. Hitler Almanyası soykırım suçu işledi. Savaşın sonunda Avrupa harabeye dönüşmüştü. Alman ve Japon işgali altında kalan ülkelerin uğradığı maddi, manevi zarar korkunçtu. Kısacası nereden bakılırsa bakılsın unutulmaması gereken büyük bir felaketti.
70 yıl sonra çok farklı bir dünyada yaşıyoruz. 1947’de patlak veren Soğuk Savaş sona erdi. Nazilerin yenilmesine en büyük katkıyı yapan ve bu şekilde süper güç konumuna yükselen Sovyetler Birliği’nin yerinde yeller esiyor. Aynı zamanda 1945 sonrasında kurulan bazı kurumlar (BM, Dünya Bankası, IMF) bizimle olmaya devam ediyor. İki kez felakete uğrayan Avrupa, AB entegrasyonuna gitti. Şimdi bu proje sorunlar yaşıyor. 1945’ten bu yana dünyanın çeşitli yerlerinde savaşlar patlak vermiş olsa da dünya savaşı olmadı. Nükleer silahların varlığı durumu değiştirdi. Şimdi uluslararası sistem ve güçler dengesi yine değişirken, Çin yükselirken, Batı-Rusya gerginliği artarken, geleceğin bize ne getireceğini bilmiyoruz. Yapabileceğimiz bir şey var. Tarihten ders almak.
Alman faşizmine karşı zaferin 70. yıldönümü hepimize kutlu olsun.
