Euro bölgesi ciddi ekonomik sıkıntılar yaşıyor. Ekonomideki aksaklıklar siyasete, sosyal dokulara yansıyor. Hızla yükselmekte olan ırkçılık, yabancı düşanlığı, nefret söylemleri ekonomik sorunlarla da bağlantılıdır. Avrupa’da boy gösteren radikal İslamcı terör grupları, ekonomik krizden kaynaklanan sorunlardan ve bunun güçlendirdiği ırkçılık ve ayrımcılıktan besleniyorlar. Ekonomik sıkıntılar aşılmadığı sürece demagoglar, popülistler güç kazanmaya devam edecek. Politikacılar yükselmekte olan ırkçılıkla mücadele ederken ekonominin rolünü hesaba katmalıdırlar.
Nobel iktisat ödülü sahibi ünlü iktisatçı Joseph Stiglitz, “Europe’s lapse of reason” başlıklı makalesinde izledikleri ekonomik politikalar nedeniyle Avrupalı liderlere sert eleştiriler yöneltiyor. 2008 mali krizinden sonra ABD ekonomisi yavaş yavaş toparlandı. Amerikan ekonomisinin toparlanması çok güçlü olmayabilir ama doğru yönde ilerliyor. Dünya Bankası, global ekonomi konusunda yayınladığı son raporunda, İngiltere ekonomisinin de büyüme yoluna girdiğini aktarıyor. 2015’te İngiltere ekonomisinin yüzde 2.9 oranında büyüyeceği öngörüsünde bulunuyor. Aynı şeyi Euro bölgesi için söylemek mümkün değil. Kriz olmasaydı Avrupa’nın olacağı yerle şimdi olduğu yer arasındaki fark azalacağına artıyor. Avrupa 5 yılını kaybetti. Stiglitz’e göre kayıp yıllar 10’a yükselme yolunda. Dünya Bankası, Euro bölgesinin ekonomik durgunluğa saplanıp kalması uyarısında bulunuyor. Amerika kendini toparlar, Asya ülkeleri büyürken Euro bölgesinin 10 yılını kaybetmesi hem kendisi, hem de global ekonomi için ciddi sonuçlar doğuracak.
Joseph Stiglitz, Avrupa’nın eğitim düzeyi yüksek bir nüfusa, çok iyi hukuki altyapıya sahip olduğunu hatırlatıyor. Kriz öncesinde Avrupa ekonomileri iyi durumdaydı. Bazıları yüksek üretkenliğe sahipti. Peki, niçin ekonomik krizi aşmada başarılı olamıyor? Niçin Amerikalıların, İngiltere’nin gerisinde kalıyor? Stiglitz, bu durumun kötü kararlardan kaynaklandığına inanıyor. Arka arkaya gelen kötü ekonomik kararlar Avrupa’yı bu noktaya getirdi. Stiglitz, birinci kötü kararın Euro’nun oluşturulması olduğuna inanıyor. Avrupa’yı birleştirme niyetiyle kurulan Euro sonuçta Avrupa’yı böldü. Ortak para biriminin sorunsuz çalışmasını sağlayacak siyasi irade ortaya konamadığı, gerekli kurumsallaşmaya gidilmediği için şimdiki durum oluştu. Bunun oluşturduğu zararı gidermek kolay olmayacak. Dünya Bankası, Euro bölgesi bağlamında çalışma yaşındaki nüfusun oranının azalması, üretkenlikteki artışın yavaşlaması ve uzun dönem işsiz kalan insanların becerilerini yitirmesi gibi sorunlara da parmak basıyor.
Stiglitz, hem piyasanın tek başına sorunları çözümleyeceği düşüncesinin, hem de kibirin şimdiki durumun oluşmasında payı olduğunu yazıyor. Yunanistan örneğinde ülkenin borç yükünü hafifletmeyi amaçlayan politikalar sonuçta borç yükünü artırdı. Borçla Gayri Safi Milli Hasıla arasındaki oran arttı. Avrupalı liderler yapısal reformların, kemer sıkma politikalarının öncelik olması gerektiğinde ısrar ediyorlar. Stiglitz, esas olarak Euro bölgesinin yapısında reform yapılması gerektiğine inanıyor. Yapısal reform ihtiyacı Euro bölgesindedir. Ekonomik büyümeye yol açmayan, toplumun yoksul kesimlerinin belini büken, orta tabakaları zora sokan kemer sıkma politikalarına son verilmesi gerekir. Bu politikaların başarılı olmadığını anlamak için uzman olmaya gerek yok. Stiglitz, Avrupa ekonomilerinin büyümeye başlaması için öncelikle Euro bölgesinde reform yapılması gerektiğinin altını çiziyor. Avrupalı liderlerin bu konuyu acilen düşünmeleri gerekir. Dünya Bankası raporunda da “yapısal sorunlardan” söz ediliyor.
25 Ocak’ta Yunanistan’da yapılacak seçimler Euro bölgesi için bir sınav olacak. Yunanistan’da gençler arasında işsizlik yüzde 50’den fazla. 2010 yılından beri GSMH’da büyük düşüş yaşandı. Yunanistan halkının kemer sıkma politikalarına tepki göstermesi gayet doğal. Stiglitz “ekonomik delilik” diye nitelediği bu politikaların devam etmesi halinde seçmenlerin tepkilerini sandığa yansıtmaya devam edeceklerini yazıyor. İşin kötü tarafı bu tepkiden popülistlerin yararlanması durumudur. “Akıl yoluna dönmek için Avrupa’nın daha ne kadar acıya dayanması gerekir?” Stiglitz’in sorduğu ve cevap bekleyen soru bu.
Paris’teki terör saldırısı ve giderek başkaldıran ırkçılık, yabancı düşmanlığı, politikacıların fazla zamanı olmadığını gösteriyor. Sosyal tahribat büyümeden önemlerin alınması gerek. Euro bölgesi kendini toparlamayı başaramazsa daha büyük sorunlarla boğuşmak durumunda kalacak. Dünya Bankası, Euro bölgesinin kendini toparlayamaması durumunda bu bölgenin piyasasıyla yakın bağlantıları olan İngiltere, İsviçre gibi ülkelerin, doğu Avrupa, kuzey Afrika, güney Asya’nın olumsuz etkileneceği uyarısında bulunuyor.
