Ülkeler ve halklar açısından enerji konusunun ekonomik ve siyasi önemini tekrarlamaya gerek yok. İnsanlık yenilenebilir enerji arayışını sürdürürken (küresel ısınma bağlamında getirdiği tehlikelere rağmen) daha uzunca süre hidrokarbon enerjisi (petrol, doğal gaz, kömür) kullanmaya devam edeceğimizi biliyoruz. Doğu Akdeniz’de doğal gaz bulunması Kıbrıs açısından bu enerji kaynağını ön plana çıkardı. Gündemimizde önemini koruyacak olan bu konuda bilgi sahibi olmak önemli. Doğal gaz borularla veya sıvılaştırılmış olarak ihraç edilebilir. Bu yazıda sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) konusuna kısaca değineceğim.
Harvard Üniversitesi Belfer Merkezi Enerji Jeo-Politiği Projesi tarafından dünyada LNG ihracatının durumu ve geleceğini inceleyen bir rapor kısa süre önce açıklandı. Leonardo Maugeri tarafından kaleme alınan “Falling Short: A Reality Check for Global LNG Exports” başlıklı rapor önemli bilgiler içeriyor. Kıbrıs’ta boru hatları ve LNG tartışmalarını yaparken bu bilgileri göz önünde bulundurmakta yarar var.
Doğal gazın taşınması ve dağıtımı çok pahalı olduğu için global bir piyasa yerine bölgesel piyasalar oluştu. Halen doğal gazın maliyetinin yarısı ulaşım masraflarıdır. Tarihsel süreçte üretimle pazarın yakın olması gerekiyordu. En önemli üç bölgesel pazar Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’dır. Sıvılaştırılmış doğal gaz bu durumun değişmesine, global bir doğal gaz piyasası oluşmasına yol açabilir çünkü petrol gibi tankerlere yüklenerek istenilen yere ihraç olanağı sunuyor. Halen dünyada tüketilen doğal gazın yüzde 30’u ihracat kaynaklıdır. Bunun çoğu boru hatları ile ihraç ediliyor. Şu anda doğal gaz tüketiminin yüzde 10’u sıvılaştırılmış gazdan sağlanıyor. Rapora göre önümüzdeki dönemde sıvılaştırılmış doğal gazın payı artacak ama çeşitli nedenlerle bu artış beklentiler oranında olmayacak.
Dünyanın çeşitli yerlerinde yeni doğal gaz kaynakları bulundu. Asya (özellikle Çin) ve Avrupa’nın doğal gaz ihtiyacı artıyor ve bu merkezler enerji kaynaklarını çeşitlendirmek istiyorlar. Bu nedenle LNG ile global bir doğal gaz piyasasının oluşması mümkün. Bu alanda sorunlar, zorluklar da var ve bu sorunlar beklentileri aşağıya çekmeyi gerektirecek. LNG üretim terminali inşa etmenin çok pahalı olduğunu hatırlamakta yarar var. Rapor son yıllarda bu maliyetin daha da arttığını aktarıyor. Maliyeti düşürmek için düşünülen “yüzen LNG üretim terminallerinin” büyük çaplı üretim yapıp yapamayacakları tartışmalı. Halen böylesi bazı “yüzen terminaller” inşa ediliyor. Talep de önemli bir faktör. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) tahminlerine göre önümüzdeki dönemde doğal gaz talebi yılda yüzde 2.2 oranında artacak.
Raporun temel sonuçlarını şöyle özetleyebiliriz. Önümüzdeki yıllarda global sıvılaştırılmış doğal gaz ihracat kapasitesi önemli oranda artacak. Bu artışın kaynağı ABD, Avustralya ve potansiyel olarak Kanada ve Mozambik olacak. 2019’a kadar doğal gaz üretiminin 450 milyar metre küpe ulaşması bekleniyor. Bu artış esas olarak ABD ve Avustralya tarafından sağlanacak. Ama, LNG ihracatı beklentilerin (yılda 200 milyon tondan fazla) altında kalacak. ABD’de kaya gazı görece ucuz LNG ihracat kaynağı olacak. Bu alandaki rekabette en avantajlı ABD firmalarıdır. Amerikan firmaları kendi aralarında da rekabet edecekler ve sayıları azalacak. Avustralya LNG projeleri çok pahalı ve global rekabete elverişsiz olarak değerlendiriliyor. Petrol fiyatlarındaki düşüş Avustralya projelerini daha da zora sokuyor. Bu duruma rağmen Avustralya’da birkaç LNG üretim terminali inşa ediliyor. Kanada’nın da benzeri sorunları olacak. Petrol fiyatlarının 100 doların altına düşmesi Kanada LNG projelerinin kazanç elde etmesini imkansız kılıyor.
Raporda Doğu Akdeniz’e ve bu bağlamdaki LNG projelerine doğrudan atıfta bulunulmuyor. Doğu Akdeniz “dünyanın diğer bölgeleri” kapsamına giriyor. Yani global anlamda büyük öneme sahip değil. Rapora göre “dünyanın diğer bölgelerinde” bulunan doğal gaz kaynaklarının LNG haline getirilmesi 2020’den önce mümkün değil. Enerji piyasalarındaki gelişmeler, petrol fiyatlarının düşmesi, bu projeleri daha da geciktirebilir. Piyasalardaki durum petrol ve doğal gaz şirketlerini sermaye harcamalarını displin altına almaya zorlayacak. Bu tespitler önemli ve göz önünde bulundurulmalı.
Avrupa’nın doğal gaz talebi henüz 2008 öncesindeki düzeye ulaşmadı. Çeşitli nedenlerle Avrupa’da talep hala düşük. Avrupa’ya doğal gaz esas olarak Rusya, Cezayir ve Norveç’ten geliyor. Rusya’nın payı yüzde 30. Ukrayna krizi Avrupa için sorunlar yaratıyor. Bu bağlamda ABD’den sıvılaştırılmış doğal gaz ithalatı önemli bir fırsat olarak görülüyor. Doğu Akdeniz’deki doğal gazın ne zaman ve nasıl Avrupa’ya ulaşacağı belirsizliğini koruyor. Ayrıca, Michael Leigh’in yazdığı gibi Doğu Akdeniz gazı Avrupa’nın enerji açmazlarını çözümlemeyecek. (Eastern Mediterranean Gas Won’t Solve Europe’s Energy Dilemmas.)
