Rusya Cumhurbaşkanı Putin’in Ankara ziyareti, Rusya’nın Batı ile ilişkilerinin çok gerginleştiği bir dönemde gerçekleşiyor. Türkiye, NATO üyesi, dolayısıyla Batı ittifakının parçası. Aynı zamanda Rusya’nın komşusu ve bu ülke ile çok sıkı ekonomik ilişkileri var. Soğuk Savaş sonrasında Türkiye-Rusya ilişkilerinde özellikle enerji, ekonomi, turizm gibi alanlarda önemli işbirliği gelişirken, jeo-politik konularda rekabet varlığını sürdürdü. Fazla ses çıkarmasa da Rusya’nın Kırım’ı ilhakı ve Ukrayna’yı istikrarsızlığa sürüklemesi Türkiye’yi ciddi şekilde rahatsız ediyor. Karadeniz’de iki önemli güç var: Rusya ve Türkiye. Rusya Kırım’ı ilhak ederek Karadeniz’de büyük avantaj elde etti. Kafkaslarda da iki ülke arasında ciddi görüş ayrılıkları olduğunu biliyoruz. Aynı şeyi Doğu Akdeniz ve Suriye için de söyleyebiliriz. Kısacası Türkiye’yi çevreleyen coğrafyanın büyük bölümünde Rusya’nın çıkarları ile Türkiye’nin çıkarları farklı. Bu farklılıklara rağmen Rusya-Türkiye ticaret hacminin daha da büyütülmesi, enerji ve ekonomi alanlarında işbirliğini geliştirme ve bölgesel konularda diyalog içinde olma amacını taraflar paylaşıyor. Pragmatik bir yaklaşım sergiliyorlar. Doğru olan da bu. İşte Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in Ankara ziyaretinin zemini böyle.
Putin’in Ankara ziyaretinde iki ülke arasındaki ekonomik işbirliğini daha da geliştirme iradesi sergilendi. 2020 yılına kadar iki ülke arasındaki ticaret hacminin 32 milyar dolardan 100 milyar dolara çıkarılması hedefi önemli ve iddialı bir hedef. Enerji ihtiyacı devamlı artmakta olan Türkiye için Rusya hem doğal gaz, hem de nükleer enerji konularında önemli bir ortak. Turizm alanında işbirliği hızla gelişiyor. Türkiye’ye giden Rus turistlerin sayısı artıyor. Türk müteahhitler Rusya’da önemli işlere imza atıyorlar. Tarım ürünleri konusunda AB ülkelerine ambargo uygulayan Rusya, meyve ve sebze ithalatı konusunda Türkiye ile işbirliğini geliştirebilir. İki ülke arasında kültürel işbirliği de gelişiyor. Kısacası Ankara ve Moskova, karşılıklı çıkara dayalı güçlü bir diyalog içindeler. Putin’in Ankara ziyareti bu diyaloğun daha da gelişmesine katkıda bulunacak.
Suriye, Ukrayna, Kafkaslar, Doğu Akdeniz ve Kıbrıs konularında Türkiye ve Rusya arasında var olan ciddi görüş ayrılıkları devam edecek. Tarafların bu konularda görüş değiştirmesi beklenmiyor. Suriye’de Rusya Esad’ı desteklemeye, Türkiye ise Esad’a karşı olmaya devam edecek. Burada uzlaşı mümkün değil. Kırım ve Ukrayna konularında da uzlaşı imkansız. Rusya Kırım’a el koydu ve orayı geri vermeyecek. Türkiye ise hem jeo-politik nedenler, hem de Kırım Türkleri nedeniyle bu ilhaka karşı çıkmaya, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü desteklemeye devam edecek. Kafkaslar’da Türkiye Azerbaycan’ı desteklerken, Rusya Ermenistan’ın stratejik müttefiki olmaya devam edecek. Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon kaynakları ve Kıbrıs sorunu konusunda da Moskova ve Ankara zıt görüşlerini koruyacak.
Tüm görüş ayrılıklarına rağmen şimdiki konjonktür Türkiye ve Rusya’yı yakınlaşmaya itiyor. İki ülkede de “tek adam” yönetimi var. Rusya’da Putin, Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan rakipsiz ve siyaseten çok çok güçlü. Buna bağlı olarak iki ülkede de otoriter eğilimler (bu konuda Rusya Türkiye’den daha ileride olsa da) var. Rusya, Avrupa ve ABD karşısında yalnızlığa itilmiş durumda. Türkiye ise Ortadoğu’da yalnız. Bunun nedenleri arasında her iki ülkenin emperyal geçmişleri de var. Putin, Sovyet coğrafyasına yeniden hakim olarak imparatorluğu ayağa kaldırma sevdasında. Türkiye’nin Ortadoğu’daki yalnızlığında İslamcılıkla “yeni-Osmanlıcılık” karışımının payı olduğu genel kanı. Suat Taşpınar, BBC Türkçe internet sitesinde yer alan makalesinde durumu şöyle özetlemiş: “Putin’in Türkiye gezisi: ‘Değerli yalnızlıklar’ zirvesi”. Taşpınar, son zamanlarda iki ülkenin de “yalnızlaşmaya” başladığına dikkat çekerek “Pazartesi günkü zirve, çıkabilecek somut sonuçlarından çok, iki liderin Batı’ya “Size rağmen yan yanayız, stratejik işbirliği yolunda ilerliyoruz” mesajı verecekleri platform olmaya aday” diye yazmış.
Her iki ülkenin de yakın coğrafyalarında ciddi sorunlarla boğuştuğu bir dönemde Putin’in Ankara ziyareti önemli bir olay. Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerinde pragmatik davranması, kavgacı olmaması, işbirliği alanlarını ön plana çıkarması doğrudur. Ne var ki, Batı ittifakının bir parçası olduğunu, hedefin demokrasisini Rusya düzeyine indirmek değil, AB düzeyine çıkarmak olduğunu, emperyal hayallerle yalnızlıktan başka bir yere varılamayacağını unutmaması gerekir.
