Fransız iktisatçı Thomas Piketty, “21. Yüzyılda Sermaye” isimli kitabında kapitalizmde eşitsizliğin artmakta olduğunu göstererek büyük ilgi toplamış, kitabı en çok satan kitaplar arasına girmişti. Kapitalizmin eşitsiz bir toplum olduğu sır değil. Ancak, 21. yüzyılda bu eşitsizliğin daha da artacak olması ve bunun doğuracağı sosyal sonuçlar önemli. Credit Suisse tarafından yayınlanan “2014 yılı Küresel Refah Raporu”, Piketty’nin bulgularını doğrular nitelikte. Rapora göre dünya zenginleşiyor ama bu zenginliğin dağılımı çok eşitsiz. Dünya nüfusunun yüzde 10’u, dünya zenginliğinin yüzde 87’sini elinde bulunduruyor. Dünya nüfusunun zengin yüzde 1’i, dünya servetinin yüzde 48’ine sahip. Dünya nüfusunun alttaki yüzde 50’si dünya zenginliğinin yüzde 1’ine sahip. Sosyal uçurum korkunç. Tabii ülkeler ve bölgeler bazında durum farklı olabiliyor. Kimi ülkelerde eşitsizlik daha süratli artıyor ve daha büyük. Rapora göre Türkiye bu ülkeler arasında.
Credit Suisse raporuna göre küresel mali krizin başladığı 2008 yılından bu yana dünyada, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde eşitsizlik arttı. 2000-2014 döneminde raporun kapsadığı ülkelerin yarısından çoğunda eşitsizlik büyüdü. G-7 ülkeleri arasında ise sadece İngiltere’de eşitsizlik oranı arttı.
Credit Suisse raporunda yer alan Türkiye ile ilgili verilere bir göz atalım. Türkiye, eşitsizliğin en yüksek olduğu ülkeler kategorisinde. Bu kategorideki ülkelerde nüfusun yüzde 10’u zenginliğin yüzde 70’ini veya fazlasını elinde bulunduruyor. Avrupa ülkeleri ve Kanada “orta düzeyde servet adaletsizliği” olan ülkeler grubunda. “En yüksek servet adaletsizliği” olan ülkeler grubunda gelişmiş ülkelerden ABD, Hong Kong ve İsviçre var. Gelişmekte olan ülkelerden Rusya, Hindistan, Brezilya, Güney Afrika bu grupta. Türkiye, son 14 yılda nüfusun yüzde 10’unun servetinin çok hızlı arttığı ilk 8 ülke arasında bulunuyor. Bu ülkeler arasında Mısır birinci, Türkiye üçüncü sırada. Rapora göre 2013’te Türkiye’de 87 bin kişinin 1 milyon doların üzerinde serveti vardı. 2014’te bu rakam 79 bine geriledi. Türkiye’de sosyal adaletsizliğin güçlü olduğu bilinen bir şeydi. Credit Suisse raporu bize bunu hatırlatıyor. AK Parti iktidarı döneminde Türkiye’nin ciddi ekonomik büyüme sağladığı bir gerçek. Ancak pastanın dağılımı çok adaletsiz. Her nedense hep zenginleşmeden, ekonomik büyümeden söz edilir ama bu zenginliğin nasıl paylaşıldığından söz edilmez. İnsanın aklına hemen şu soru geliyor: Sosyal uçurumun bu kadar derin olduğu bir ülkede niçin güçlü bir sosyal demokrat parti yok? Gelir adaletsizliği konusu niçin gündemin önemli konuları arasında yer almıyor?
Credit Suisse raporunda ilgi çeken bir diğer ülke İngiltere. İngiltere, sınıf toplumu olmakla, sosyal uçurumuyla ünlü bir ülke. Rapor mali kriz döneminde İngiltere’de eşitsizliğin daha da arttığını gösteriyor. En zengin ülkeler olan G-7 grubu içinde 21. yüzyılda eşitsizliğin arttığı tek ülke İngiltere. Nüfusun yüzde 10’u zenginliğin yüzde 54.1’ini elinde bulunduruyor. 2000 yılında bu oran yüzde 51.5’ti. Son 14 yıl içerisinde makas açıldı. Ülkede zengin ve süper zengin olanların sayısı arttı. Ülkede 44 dolar milyarderi ve 2 milyon dolar milyoneri var. Zenginler daha zengin olurken, alt ve orta gelir düzeyindeki insanların reel gelirleri azaldı. Rapor şunu gösteriyor: Mali krizin faturasını orta ve düşük gelirli insanlar ödedi. Zenginler fatura ödemedi daha da zenginleşti. Hükümetlerin politikaları krizin faturasını zenginlere değil nüfusun diğer kesimlerine çıkarma yönündeydi.
Rapor dünya çapında ilginç bazı değişiklikleri de ortaya koyuyor. Çin, en çok zengini olan ülkeler sıralamasında bayağı yükselmiş. ABD birinci sırada, Japonya ikinci sırada. Çin de üçüncü sırada. Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya gibi ülkeler Çin’den sonra geliyor. Bu durum dünyada yaşanmakta olan değişimi yansıtıyor. Zenginlik artık sadece Batı ülkelerinde yoğunlaşmıyor.
Raporu hazırlayanlar eşitsizlikteki artışın resesyon habercisi olabileceği uyarısında bulunuyorlar. Geçmişte, böylesi durumların resesyonla sonuçlandığını hatırlatıyorlar. Credit Suisse raporu, çok iyi incelenmesi gereken bir rapor. Zenginliğin artması kadar, bu zenginliğin nasıl paylaşıldığı toplumların uzun vadeli istikrar ve refahı açısından son derece önemlidir. “Zenginliğin dağılımı bizi ilgilendirmez, bunu piyasa belirler” demek orta ve uzun vadede sosyal istikrarsızlığa yol açabilir. Sosyal adaletsizliğe yol açtığı ise tartışma götürmez. Avrupa ve İskandinav ülkeleri, sosyal politikalarla bu adaletsizliği yumuşatıyorlar. Sosyal devlet, sosyal adalet son derece önemli konular. Bunları sağlamak için mücadele gerekir.
