Türkiye’de seçmenler 10 Ağustos’ta ülkenin cumhurbaşkanını seçecekler. Pazar gecesi üç aday (Recep Tayyip Erdoğan, Ekmeleddin İhsanoğlu, Selahattin Demirtaş) arasındaki yarışın sonucunu öğreneceğiz. Bu seçimler Türkiye siyasi yaşamı açısından önemli. Seçimler öncesinde PEW araştırma kuruluşu Türkiye’nin nabzını tuttu. 11 Nisan-16 Mayıs tarihleri arasında, yüz yüze yapılan araştırmanın sonuçları ilginç. Bu sonuçlara kısaca göz atalım.
Pew, araştırmasını “Turks Divided on Erdogan and the Country’s Direction” (Türkiye Erdoğan ve ülkenin yönü konusunda bölünmüş) başlığı altında sunuyor. Araştırmada ilk sunulan tablo ülkenin temel konulara bakışı ile ilgili. Ülkenin yönünden, gidişatından memnun olmayanların oranı yüzde 51, memnun olanların oranı yüzde 44. Hükümetin etkisini kötü olarak görenler yüzde 44, iyi olarak görenler yüzde 51. Ekonominin iyi olduğuna inananlar yüzde 50, kötü olduğuna inananlar yüzde 46. Başbakan Erdoğan konusunda görüşler ortadan bölünmüş. İyi diyenler yüzde 48, kötü diyenler de yüzde 48. Pew, Gezi Parkı olayları konusunda da görüş almış. Gezi Parkı protestolarını destekleyenlerin oranı yüzde 49, karşı olanların oranı yüzde 40. Araştırmanın başlığında da vurgulandığı gibi Türkiye önemli konularda ciddi bir bölünme yaşıyor.
Türkiye’de halkın orduya bakışı her zaman önemli olmuştur. Bir zamanlar en güvenilen kurum orduydu. AK Parti iktidarı döneminde bu giderek değişti. Orduya verilen destekte düşüş eğilimi gözlemleniyor. 2007’de orduya verilen destek yüzde 85 oranındaydı. 2010’da bu destek yüzde 72’ye geriledi. 2014’te ordunun ülke üzerinde olumlu etkisi olduğuna inananların oranı yüzde 55. Bu konudaki gerileme eğilimi çok açık. Ancak, Ergenekon, Balyoz gibi süreçlere ve bu bağlamda yazılanlar ve söylenenlere rağmen halkın yarısından fazlasının orduya güvenmeye devam etmesi önemli. AK Parti iktidarı döneminde ön plana çıkan polis teşkilatına bakış orduya bakışa çok yakın. Polis teşkilatının olumlu etkide bulunduğunu düşünenlerin oranı yüzde 55, kötü olduğunu düşünenlerin oranı yüzde 42. Yargıya güven daha düşük. Yargı konusunda olumsuz düşünenlerin oranı yüzde 58, olumlu düşünenlerin oranı yüzde 37. Halkın medyaya bakışı da ilginç. Medyaya güvenenlerin oranı yüzde 32, güvenmeyenlerin oranı yüzde 66. Türkiye medyası iyi puan almıyor. Bu sürpriz değil elbette. Dini liderler de aynı konumda. Dini liderlere güvenenlerin oranı yüzde 37, güvenmeyenlerin oranı yüzde 58.
Dış dünyaya bakış konusunda ilginç veriler var. Türkiye halkının ABD’ye bakışı sorulmuş. ABD konusunda olumlu düşünenlerin oranı sadece yüzde 19. Araştırma Gazze trajedisi öncesinde yapılmıştı. Şimdi yapılsa herhalde ABD’ye olumlu bakanların oranı daha da düşük olurdu. Peki, Avrupa Birliği (AB) konusunda insanlar ne düşünüyor? AB’ye olumlu bakanların oranı yüzde 25. Ancak, Türkiye’nin AB’ye üye olması gerektiğini düşünenlerin oranı daha yüksek. Bu da ilginç bir çelişki. Türkiye’nin üyesi olduğu ve her başı sıkıştığında yardım talep ettiği NATO konusunda insanların düşüncesi olumsuz. Her 10 kişiden 7’si NATO’ya olumsuz bakış içinde.
PEW, araştırmasını insanların eğitim düzeyi, dindan olup olmadığı, nerede yaşadığı (şehirde mi, köyde mi) temelinde de yapmış. Başbakan Erdoğan’a ve hükümetine destek verenlerin dindar kesimler olduğu görülüyor. İlkokul düzeyinde eğitimi olanlarla kırsal kesimlerde yaşayanlar ülkenin gidişatından ve hükümetten daha memnun. Orta eğitim ve üstünde eğitim alanlarda memnun olanların oranı düşüyor. Günde 5 vakit namaz kılanların yüzde 54’ü ülkenin gidişatından ve hükümetten memnun. Pek namaz kılmayanlarda bu oran yüzde 26’ya düşüyor.
Başbakan Erdoğan’ın somut konuları ele alması konusunda görüşler şöyle: Ekonomi yönetimini onaylayanlar yüzde 46, onaylamayanlar yüzde 49. Kişisel özgürlükler konusunu ele alış şeklini onaylayanlar yüzde 39, onaylamayanlar yüzde 56. Hükümete karşı protestolar konusundaki tavrını onaylayanlar yüzde 37, onaylamayanlar yüzde 55. Yolsuzluklarla mücadele konusunda Başbakan’ın tavrını onaylayanlar yüzde 36, onaylamayanlar yüzde 55. Suriye konusunda Başbakan’ın politikasını onaylayanların oranı yüzde 36, onaylamayanların oranı yüzde 56. Somut politikalar bazında insanlar hükümetin politikalarına fazla destek vermiyor.
Türkiye’nin siyasal yaşamında dinin rolü konusundaki düşünceler epey değişmiş. AK Parti’nin iktidara geldiği 2002 yılında İslam’ın Türkiye’nin siyasal yaşamında önemli rol oynadığını düşünenlerin oranı yüzde 45, önemli rol oynamadığını düşünenlerin oranı yüzde 43’tü. 2014 yılında dinin siyasal yaşamda önemli rol oynadığına inananların oranı yüzde 69, önemli rol oynamadığını düşünenlerin oranı yüzde 26. AK Parti iktidarı döneminde bu konudaki düşünce değişimi çok bariz.
10 Ağustos cumhurbaşkanlığı seçimlerine giderken düşünce bazında Türkiye’nin derin bir bölünme yaşadığı ortada. Seçimleri kazanacak olan kişinin bunu göz önünde bulundurması, daha uzlaşıya dayalı, kucaklayıcı tavırlar geliştirmesi gerekecek.
