Bu yazıda sözü edilen böcekler insanları dinlemek için kullanılan “böcekler” değil bildiğimiz, gerçek böceklerdir. Dünyada böceklerin azalmakta olduğu yönünde bilimsel bulgular var. Böceklerin sayısındaki ciddi azalmanın nedeni insan faaliyetleri. Özellikle aşağı yukarı son yüz yıl içinde teknolojik gelişmelerin bize sunduğu olanaklarla yaptıklarımız gezegenimize ve üzerinde yaşayan canlılara, okyanuslara, buzullara, neredeyse herşeye zarar veriyor. Küresel ısınma bu sorunların başında geliyor. Yarattığıız sorunlar zincirine böceklerin kaderi konusu da eklendi. Böcekler konusu küçümsenecek bir konu değil. İnsan yaşamını ve çevresini yakından ilgilendirir. Böcekler ekosistemlerin çalışmasında önemli rol oynarlar.
Kuşların yüzde altmışının besin kaynağı böceklerdir. Bazı başka türler de böcek yiyerek yaşar. Yaban bitkilerinin yüzde sekseni böcekler sayesinde tozlaşma gerçekleştirir. Böcekler yok olursa veya sayıları ciddi olarak azalırsa bunun ekosistemeler üzerinde doğuracağı sonuçlar felaket olacak. Gıda kaynaklarımız azalacak. Böcekler gezegenimizdeki en kalabalık canlı türleridir. Onlar yok oluyorsa sıra bize de gelecek. Batı basınında son zamanlarda bu konuda yazılar çıkıyor. Uyarılar yapılıyor. Bizim de konuyu bilip anlamamızda yarar var. “Böcekler de ne?” “Tartışacak başka konu kalmadı mı?” yaklaşımı yanlış olur.
BM’nin Gıda ve Tarım Örgütü FAO bu konuda bir araştırma yaptı ve sonuçlar çok çarpıcı. FAO’nun tabağımıza yiyecek girmesinde rol oynayan bitkiler, hayvanlar ve mikro-organizmalarla ilgili araştırmasına göre bitkilerin yüzde 63’ü, kuşların yüzde 11’i, balıkların yüzde 5’i gerileme içinde. Dünya ekinlerinin dörtte üçünde tozlaşma sağlayan böcekler ciddi tehlikelerle karşı karşıya. Arıların sayısındaki düşüş biliniyor. Ama konu sadece arılarla sınırlı değil. Yarasalar, kuşlar gibi tozlaşmada rol oynayan omurgalı hayvanların sayısında da düşüş gözlemleniyor. FAO’ya göre gıda sistemimizde önemli rol oynayan türler bir kez yok olursa onları geri getirmemiz mümkün olmayacak. FAO Genel Direktörü Graziano da Silva, “Gıda sistemimizin temellerinin altı oyuluyor” dedi. Umarız bu uyarıya kulak verilir.
Bilim insanlarına göre böceklerin sayısındaki ciddi azalmanın en önemli nedenleri zirai ilaçlar ve çevreyi kirleticilerdir. Dünyada çok kullanılan bazı pestisitlerin arıları olumsuz yönde etkilediği tespit edildi. Bu konuda iklim değişikliğinin, hızlı şehirleşmenin de rolü olabileceği düşünülüyor. Böceklerin sayısındaki azalma ile ilgili tartışma devam ediyor. The Atlantic’te yayınlanan “Is the Insect Apocalypse Really Upon Us?” başlıklı yazısında Ed Yong konu ile ilgili tartışmaların 2017 yılında Almanya’da yapılan bir araştırma ile başladığını hatırlatıyor. Bu araştırma sözkonusu bölgede son 30 yıl içerisinde böceklerin sayısında yüzde 80 oranında azalma olduğunu gösteriyordu. Kısa süre önce araştırmacılar Francisco Sánchez-Bayo ve Kris Wyckhuys’un Biological Conservation dergisinde yayınlanan araştırmasında çok uzak olmayan gelecekte böceklerin tamamen yok olacağı uyarısı yapıldı. Bu uyarı ile tartışmalar doruk noktasına ulaştı. The Guardian gazetesi 10 Şubat’ta “Plummeting insect numbers ‘threaten collapse of nature’” başlıklı yazısında Francisco Sánchez-Bayo ve Kris Wyckhuys’un bulgularını ele aldı. Bu bulgulara göre böcek türlerinin yüzde 41’i azalıyor, üçte biri tehlikede. Böceklerin azalma hızı memelilerin, kuşların ve sürüngenlerin azalma hızından sekiz kez daha fazla. Verilere göre her yıl böceklerin sayısı yüzde 2.5 oranında azalıyor. Buna göre aşağı yukarı yüz yıl sonra böcekler yok olacak. Bunun önüne geçmek için gıdalarımızı nasıl ürettiğimizde önemli değişiklikler yapmamız gerekiyor. Sánchez-Bayo, organik çiftliklerde böcek sayısındaki azalmanın daha düşük olduğuna dikkat çekti.
Francisco Sánchez-Bayo ve Kris Wyckhuys’un bulguları doğruysa insanlık olarak alarm durumuna geçmemiz gerekiyor. Ed Yong, yazısında durumun daha karmaşık olduğunu yazdı. Eldeki verilerin yeterli olmadığını, daha fazla veri toplanması gerektiğini belirtti. Araştırmaların çoğu Avrupa ve Kuzey Amerika’da yapıldı. Dünyanın diğer bölgelerinde de araştırma yapılması gerekiyor. Yong, böceklerin yüz yıl içinde yok olacağı görüşüne katılmıyor. Yazısında aktardığı gibi North Carolina Devlet Üniversitesi’nden Elsa Youngsteadt böyle bir şey olmayacağını söylüyor. Cornell Üniversitesi’nden Corrie Moreau, böceklerin yok olması durumunda insanların da yok olacağını belirtiyor.
Böceklerin geleceği insanlığın geleceğini yakından ilgilendirdiği için konuya önem vermemiz, gıda üretim tarzımızı gözden geçirmemiz gerekiyor. Yong, az miktada böcek azalmasının bile ciddi sonuçlar doğuracağını yazıyor.
