Afganistan halkı yeni Cumhurbaşkanını seçmek için bugün sandık başına gidiyor. 2001 yılında ABD’nin askeri müdahalesi sonucu Taliban yönetiminin yıkılması sonrasında Afganistan’ı Cumhurbaşkanı Hamid Karzai yönetti. Afganistan anayasası bir kişinin görev süresini üç dönemle kısıtlıyor. Karzai, üç dönemini tamamladı ve aday değil. Bugünkü seçimlerde üç adayın ismi ön plana çıkıyor. Dışişleri Bakanlığı yapmış olan Abdullah Abdullah ve Zalmay Resul ile Maliye Bakanlığı yapmış olan Eşref Gani Ahmedzai. Bir adayın seçimleri kazanması için ilk turda yüzde 50’nin üzerinde oy alması gerekiyor. Genel beklenti seçimlerin ikinci tura kalması yönünde. İkinci tur seçimler 28 Mayıs’ta yapılacak.
1979’da meydana gelen iki olay hala dünyamızı etkiliyor. Bunlardan biri Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgali, diğeri de İran İslam Devrimi’ydi. Afganistan, Sovyet işgaline kadar uluslararası politikada önemli bir yere sahip değildi. Sovyer ordusunun Afganistan’ı işgali ve İran’da ABD yanlısı Şah rejiminin yıkılması durumu değiştirdi. Bu bölgenin büyük gerginlik ve savaşlara sahne olmasına yol açtı. Saddam Hüseyin’in İran’a karşı başlattığı savaş 8 yıl sürdü ve her iki ülkeye faturası çok ağır oldu. Saddam’ın ABD tarafından devrilmesine yol açacak olaylar zinciri tetiklenmiş oldu. Afganistan’da Sovyetler Birliği bataklığa saplandı. ABD, İslamcı muhaliflere büyük destek sağladı. Sonuçta Sovyetler Birliği askerlerini Afganistan’dan geri çekmek zorunda kaldı. Sovyet sisteminin 1991’de çökmesinde Afganistan yenilgisinin de payı vardı.
ABD, Afganistan’da zafer kazandığını sanmıştı. Ama orada ekilen tohumlar 11 Eylül 2001’de kendisini vurdu. Afganistan’da iktidarda Taliban vardı ve ülke El Kaide örgütünün üssü olmuştu. Osama Bin Laden, Afganistan’dan ABD hedeflerine saldırılar düzenliyordu. 11 Eylül terörist saldırıları sonrasında ABD’nin askeri müdahalesi sonucu Taliban yönetimi yıkıldı ama 14 yıl sonra Amerikan askerleri hala Afganistan’da savaşıyorlar. Taliban hala güçlü. Sovyet ordusu gibi Amerikan ordusu da Afganistan’da zafer kazanamadı. Tıpkı Sovyet ordusu gibi Afganistan’dan geri çekiliyor. Amerikan ve NATO güçlerinin ülkeden çekilmesinden sonra ne olacağını tahmin etmek zor. Tohumları Afganistan’da atılan şiddete dayalı radikal İslamcı hereketler daha uzun süre Batı’yı ve dünyayı meşgul etmeye devam edecek.
Seçimler sonrasında Afganistan’ı zor bir dönemin beklediği muhakkak. Şimdi seçilecek Cumhurbaşkanı, NATO güçlerinin ülkeden çekilmesi sonrasında ülkeyi yönetecek. Sovyetlerin geride bıraktığı Afgan lider Necibullah’ı Taliban başkent Kabil’in ortasında asmıştı. Şimdi elbette durum farklı. 400 bin kişilik Afgan ordusu ve güvenlik güçlerinden söz ediliyor. Ama, bu ordunun Taliban karşısında başarılı olup olmayacağı belli değil. Kısacası, Afganistan’ın 1979’da başlayan dramında yeni bir döneme doğru ilerliyoruz. Ama dramın sonu görünmüyor. 11 Eylül saldırıları sonrasında ABD ordusunun işgal ettiği ve sonra geri çekildiği Irak’ın durumu malum. Saddam’ın yerinde yeller esiyor. Irak’ta seçimler yapılıyor. Ne var ki tablo parlak değil. Her gün kan akıyor. Ülkenin bütünlüğü çok zayıflamış durumda. Geleceği belirsiz. Tek başına seçimler sorunları çözümlemiyor.
Afganistan seçimlerini bu tarih perspektifi içine oturtmak gerek. Seçimler nedeniyle ülkede çok sıkı güvenlik önlemleri alındı. Taliban, seçimleri başarısızlığa uğratmak için elinden geleni yapıyor. Ülkenin güneyinde tehditler ve saldırılar etkili olabilir. (2009’da bunu başarmışlardı.) Seçimler öncesinde şiddet olayları yaşandı. Seçim gününde de yaşanabilir. Ama, sonuçta Afgan halkının önemli bir kısmı sandık başına gidip oyunu kullanıyor. Bu anlamda kritik bir süreç sözkonusu. Şiddet tehlikesinin yanı sıra seçim yolsuzlukları olasılığı çok yüksek. Böylesi ülkelerde temiz seçim yapmak kolay değil. Tüm bunlara rağmen Afganistan’ın yeni Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilmiş olacak. İlk kez iktidar, seçimler yoluyla el değiştirmiş olacak. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra 2015’te parlamento seçimlerinin yapılması planlanıyor. Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ilgili gelişmeler parlamento seçimlerinin kaderini belirleyecek.
Seçimler ve sonuçları önemli ama Irak örneğinde de görebileceğimiz gibi ağır sorunlar ortadan kalkmıyor. NATO askerlerinin geri çekilmesi sonrasında Afganistan’da güvenlik durumu ne olacak? Taliban güçlenecek mi? Ülke bütünlüğü zayıflayarak çeşitli güç merkezleri oluşacak mı? Bilmiyoruz.
Afganistan-İran coğrafyasında 1979’da başlayan depremin sarsıntıları tüm bölgede devam ediyor. Afganistan, Hamid Karzai ve NATO ordusu sonrası döneme hazırlanıyor. Belli ki bu ülkenin ve halkının acılarının bitmesi kolay olmayacak.
