Türk musikisinin en büyük değerlerinden Buhurizade Mustafa Itri Efendi’nin 1640 yılında İstanbul’da doğduğu, 1712 yılında vefat ettiği kabul edilir. 17. yüzyılın büyük bestekarı Itri’nin vefatının 300. yıldönümü nedeniyle UNESCO 2012 yılını “Uluslararası Itri Yılı” ilan etti. Bu karar kültürümüz açısından son derece önemli.
Türk musikisiningelişiminde öncü isimlerden Itri Efendi’nin asıl adı Mustafa’ydı. Güzel ve latif anlamınagelen “Itri” mahlasını kullandı. Hayatı ile ilgili bilgiler çok az. İyi bir öğrenim gördüğü belirtiliyor. Çağının kaynakları Mevlevi olduğunu göstermektedir. Sultan IV. Mehmed, III. Süleyman, II. Ahmed, II. Mustafa ve III. Ahmed dönemlerinde yaşadı. Itri, dini ve din dışı konularla ilgili çok sayıda eser besteledi ancak günümüze ulaşan eserlerinin sayısı az. Mustafa Itri Efendi, Türk musikisinin hemen her formunda beste yapmıştı. Itri’nin Neva Kâr’ı klâsik Türk musikisinin en yetkin eseri olarak kabul edilir. Ünlü eserleri arasında Segâh Kurban Bayramı Tekbiri, Segâh Salât-ı Ümmiye, Segâh Mevlevi Ayini, Segâh Yürük Semai, Acemaşiran Yürük Semai, Cuma Salatı gibi eserler vardır. Itri, bestekar olmanın yanısıra şairdi. Ne yazık ki, şiirlerinin çoğu günümüze ulaşmadı. Itri’nin mezarının nerede olduğu konusu da tartışmalı.
Uluslararası Itri Yılı’nın en iyi şekilde kutlanması için etkinlikler devam ediyor. Türkiye’de, “2012 Uluslararası Itri Yılı”nın ilk etkinliği 27 Ocak’ta Yenikapı Mevlevihanesi’nde gerçekleştirildi. Etkinlik, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Medeniyetler İttifakı Enstitüsü tarafından düzenlendi. Etkinliğe BM Medeniyetler İttifakı Enstitüsü Yüksek Temsilcisi ve Portekiz eski Cumhurbaşkanı Jorge Sampaio da katıldı. Çorum Belediyesi ünlü besteciyi anmak için, ‘Itri’den Bugüne’ isimli Türk Sanat Müziği konseri düzenledi. Dumlupınar Üniversitesi’nde “Uluslararası Itri Yılı” etkinlikleri kapsamında panel yapıldı. Türkiye Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’ne bağlı İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, İstanbul’da yıl boyu süren çeşitli tarihlerde Itri’nin eserlerinden oluşan bir repertuarla konserler veriyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü 14 Nisan’da Itri konulu sempozyum düzenledi. 25 Mayıs’ta Zeytinburnu Kültür Sanat Merkezi’nde anma programı düzenlendi ve günümüz bestekarlarından Dr. Alaattin Yavaşça’ya 2012 Itri Yılı Ödülü verildi. İstanbul Devlet Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğu, 11 Haziran’da Ankara’da Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu’nda bir konser verdi. Etkinlikler yıl boyunca devam edecek.
“2012 Itri Yılı” nedeniyle konserler dışında kitap, CD, belgesel çalışmaları da yapılmaktadır. Uluslararası arenada yapılan etkinlikler arasında Vatikan’da yapılan etkinlik ilgi çekiciydi. Vatikan’a ait Cancelleria Sarayı’nda Itri bir dinletiyle anıldı. Dinleti UNESCO’nun himayesinde yapıldı. Londra’da, Londra Yunus Emre Türk Kültür Merkezi Itri’nin vefatının 300. yıldönümü nedeniyle etkinlik düzenledi.
Uluslararası Itri Yılı çerçevesinde Kıbrıs’ta etkinlik yapıldı mı? Yapılacak mı? Bilgim yok. Umarız, büyük bestekar İtri Kıbrıs’ta da anılır. Kültür mirasımıza sahip çıkmak hepimizin görevi. “Uluslararası Itri Yılı”nın bitmesine 6 ay kaldı. Bu süreyi iyi değerlendirmek, genç kuşaklara Itri’yi tanıtmak son derece önemli.
Bireyler olarak İtri’yi anmak için güftesi Nefi’ye, bestesi İtri Efendiye ait, çok bilinen “Tut-i mucize guyem ne desem laf değil” eserini dinleyebiliriz. Ben Eliz Avaroğlu’nun yorumunu severim. İnternette bulup dinleyebilirsiniz.
Yazıyı Yahya Kemal Beyatlı’nın “Itrî” şiirinden şu dizelerle noktalayalım:
Büyük Itrî’ye eskiler derler,
Bizim öz mûsıkîmizin pîri;
O kadar halkı sevkedip yer yer,
O şafak vaktinin cihangîri,
Nice bayramların sabâh erken,
Göğü, top sesleriyle gürlerken,
Söylemiş saltanatlı Tekbîr’i.
Mûsikisinde bir taraftan din
Bir taraftan bütün hayat akmış.
Her taraftan Boğaz, o şehrayîn,
Mavi Tunca’yla gür Fırat akmış
Nice seslerle gök ve yerlerimiz,
Hüznümüz, şevkimiz, zaferlerimiz,
Bize benzer o kâinat akmış
