“Tarihi eserlere sahip çıkmak” başlıklı yazımda çeşitli şekillerde Türkiye dışına çıkarılan tarihi eserleri geri almak için yürütülen çalışmalara değinmiştim. Güzel bir rastlantı sonucu bu çalışmalardan biri geçtiğimiz günlerde olumlu sonuçlandı. Kültür Bakanı Ertuğrul Günay, 4 Eylül’de Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde düzenlediği basın toplantısında müjdeyi verdi. Bakan, ABD’deki Penn Müzesi (Pensilvanya Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi) ile işbirliği çerçevesinde, 4 bin 500 yıllık Troya takılarının Türkiye’ye iade edildiğini söyledi. 19. yüzyılda Osmanlı’dan kaçırılan ve Troyalı soylu kadınların kullandığı altın kolyeler, kolye uçları, altın yapraklarla bezeli küpeler, yüzük ve bileziklerden oluşan Troya takılarının 2012’de Türkiye’ye geri dönmüş olması büyük başarı. Çanakkale’de yapılan kaçak kazılarda bulunan takılar için Osmanlı devleti de mücadele vermiş ama sonuç alamamıştı. Türkiye Kültür Bakanlığı, 2009’da Troya takılarının izini bulup geri alma çalışmaları başlattı. 1 Eylül’de, 24 parça takı Türkiye’ye iade edildi. Takılar şimdi Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde sergileniyor. Çanakkale’de Troya Müzesi hazır olunca orada sergilenecekler. Yani ait oldukları yere dönecekler. Troya Kazısı Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Rüstem Aslan, “Troya Müzesi bitirildiğinde, bu eserlerin, gerçek yeri olan Troya’da sergilenecek olması bence yüzyılın en büyük olayıdır” dedi. Troya, 1998 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınmıştı.
Takılarla ilgili açıklamayı yaparken çok duygulanan Ertuğrul Günay, takıların değerinin 10 milyonlarca dolar olduğuna işaret etti. Takıların maddi değeri kadar manevi değeri de önemli. Bakan, tarihi eserlerin geri alınması için yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi. Günay, 1993- 2003 arasında 869, 2003-2007 arasında bin, 2007 Eylül ayından bu tarihe kadar da 3 bin 336 eserin Türkiye’ye iadesini sağladıklarını kaydetti. Bakan, son 5 yılda getirilen eserlerin ABD, İngiltere, Avusturya, Almanya, Birleşik Arap Emirlikleri, İsviçre, Hırvatistan ve Sırbistan’dan alındığını, yakında Bulgaristan’dan getirecekleri eserlerle sayının 4 binin üzerine çıkacağını dile getirdi. Troya takılarının iadesi, bu çalışmaların bir parçası.
Troya takıları hakkında bilgi veren Ertuğrul Günay “Bu getirdiğimiz eserler de çok önemli. Bunlar Troya kökenli. Troya, Homeros’un İlyada’sında geçen, bir anlamda ‘antik çağların İstanbul’u’ diyebileceğimiz bir şehir. 9 kez yıkılıp yeniden yapılmış. Bunlar, Troya’nın 2. dönemine ait olduğu söylenen eserler. Eserler, Alman arkeolog Schliemann tarafından yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış. O sırada hafirler (ilk kazıcılar) tarafından birçok eser yağmalanmış ve dünyaya çıkarılmış. Bunların bir kısmı Almanya’daydı, savaş sırasında da Rusya’ya gitmiş. Troya kazılarından çıkanların bazıları şu anda Puşkin Müzesi’nde sergileniyor. Biz onları da almak için yoğun çaba gösteriyoruz” dedi. Yani, pek çok ülkeye dağılmış Troya hazinelerini Türkiye’ye geri getirme çalışmaları devam ediyor. Bakan, takıların 1 Eylül Dünya Barış Günü’nde Türkiye’ye iadesinin sembolik önemini de vurguladı.
Penn Müzesi, 1966 yılında satın aldığı Troya takılarının iadesi için bedel talep etmemiş. Takdir edilmesi gereken bir tavır. Ertuğrul Günay, müze, kültür, arkeoloji etiğine sahip tüm müze ve kurumlarla işbirliği yapabileceklerini, bu eserlerin insanlığın ortak mirası olduğunu vurguladı. Bu çerçevede Türkiye’nin Penn Müzesi ile işbirliği devam edecek. İmzalanan protokol uyarınca 2016 yılında Gordion kökenli eserler bu müzede sergilenecek. Diğer müzelerin Penn Müzesi’ni örnek alarak başka ülkelere ait tarihi eserleri onlara geri vermeleri gerek.
Türkiye, müzecilikte çağı yakalama çabası içinde. Günay, 19 müzenin yenileşmesini sağladıklarını ve 29 kadar müze projesi üzerinde çalıştıklarını belirtti. Troya Müzesi bunlardan biri. Bakan “Müzelerden 12 tanesi uygulamada 17 tane yeni müze projesi elimizde. Ankara’ya ise büyük bir müze yapma hayalimiz var. Ankara merkezli Türkiye Uygarlıklar Müzesi biraz yavaş gelişti. Hipodrom alanında tarihi tören alanına dokunmamak kaydıyla ‘Türkiye Uygarlıklar Müzesi’ni kurma projemiz var” dedi. Tüm bunlar doğru yönde atılan adımlar.
Troya takılarının ait oldukları topraklara geri dönmesine katkıda bulunan herkesi kutlarız. Umarız bu alanda olumlu gelişmeler devam eder.
