Dünyanın dikkatleri Ukrayna’daki protesto hareketleri üzerinde yoğunlaştığı için 12 Şubat’tan beri Venezuela’da devam eden protesto eylemleri fazla dikkat çekmemişti. Ukrayna’da Yanukoviç rejiminin yıkılması ile Venezuela’daki gelişmeler daha görünür oldu. Venezuela, dünyanın önemli petrol üreticilerinden biri. Büyük petrol gelirlerine rağmen ülke ekonomisi ciddi sorunlar yaşıyor. 2013’te para birimi devalüe edildi. Resmi enflasyon rakamı yüzde 56 civarında. Süt, un, tuvalet kağıdı gibi bazı temel tüketim maddelerini bulmak çok zor. Başkent Karakas’ta bir üniversite hastanesinde gerekli malzemeler olmadığı için ameliyatlar durdurulmuş. Ülkede suç oranları çok yüksek. Bu anlamda Venezuela dünyanın en tehlikeli ülkeleri arasında. Eski Venezuela güzeli Monica Spear ve eşinin 5 yaşındaki kızları önünde soyguncular tarafından vurularak öldürülmesi ve bir kız öğrencinin tecavüze uğraması protestoları tetikleyen olaylar arasındaydı.
Hugo Chávez, petrol gelirlerine ve karizmasına dayanarak yoksullardan yana politikalar izlemiş, bir tür sosyalizm uygulamaya koymuştu. Bu model ekonomik olarak başarılı olmadı. Chávez’in vefatı ile onun yerine seçilen Nicolas Maduro, Chávez’in karizmasına sahip değil. Geçen yıl Nisan ayında yapılan seçimleri çok az farkla kazanmıştı. Şimdi karşısında protesto hareketleri var. Şiddet olayları tırmanıyor. Hükümet karşıtı onbinlerce insan sokaklara çıkıyor. Onbinlerce hükümet taraftarı karşı gösteriler yapıyor. Şimdiye dek 13 kişi hayatını keybetti. 130 kişi yaralandı. Yüzlerce insan tutuklandı. Muhalefet liderlerinden Leopoldo López de tutuklular arasında. Bu gelişmeler karşısında “Venezuela’da ne oluyor?” sorusu akla geliyor.
Venezuela’nın ihracatının yüzde 95’ini petrol oluşturuyor. Tamamen petrol gelirlerine bağımlı bir ekonomi. Çin, Küba ve bazı başka ülkelere piyasa fiyatından daha ucuz petrol sağlıyor. En önemli müşterilerinden biri de ABD. Petrol gelirlerine rağmen ülke döviz sıkıntısı ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya. Tüketim maddelerinin üçte ikisi ithal ediliyor. Yeterli döviz olmadan bunu gerçekleştirmek zor. Yolsuzluk yaygın. En önemlisi ülke halkı iki farklı vizyon temelinde bölünmüş durumda. Bir yanda petrol gelirlerini yoksullar lehine yeniden paylaştırmaya dayalı Chávez sosyalizmi, diğer yanda da orta sınıfların desteklediği serbest piyasa modeli var. Kavganın ideolojik zeminini bu iki vizyon oluşturuyor.
Geçen yıl Brezilya’da hükümet karşıtı protestolar yaşandığı zaman hükümet hatalarını düzeltme sözü vermiş, prostestocuları anlayışla karşıladığını açıklamıştı. Venezuela’da Maduro hükümeti gerekli reformları yaparak durumu iyileştirme vaadi yerine sert politikalar izliyor. Güvenlik güçlerini ve kendine yakın grupları kullanıyor. Cumhurbaşkanı Maduro, protesto yapanları faşist olarak niteliyor ve darbe yapma peşinde olduklarını söylüyor. Bu yaklaşım, iki taraf arasında diyalog kurulmasını zorlaştırıyor. Halbuki krizin çözülmesi için diyaloğa ve uzlaşılara ihtiyaç var.
Benzeri protesto hareketlerinde olduğu gibi Venezuela’da da protestocular mesajlarını yaymak için sosyal medyayı kullanıyorlar. Ülke medyası büyük oranda devlet kontrolünde. Özgür medyanın olmadığı yerde sosyal medya ön plana çıkıyor. Protestocular internet üzerinden seslerini duyuruyorlar. Venezuela hükümeti, sosyal medyayı engellemeye çalışıyor. Twitter, 15 Şubat’ta, kullanıcıların protestolarla ilgili resim yüklemelerini Venezuela hükümetinin engellediğini açıklamıştı. Bazı bölgelerde internetin durdurulduğu şikayetleri yapıldı. Kısacası, böylesi durumlarda sosyal medyanın artan önemini Venezuela örneğinde de görüyoruz.
Yine benzeri protesto hareketlerinde görüldüğü gibi barışçı nitelikteki protestolar giderek şiddete dönüşebiliyor. Venezuela’da son bir hafta içinde şiddet arttı. Böylesi durumlarda genellikle güvenlik güçlerinin ve rejim yanlılarını şiddet kullanması, karşı tarafı da şiddete itiyor. Venezuela’da “colectivos” adı verilen hükümet yanlısı paramiliter gruplar var. Bunlar Chávez ideolojisine bağlı resmi olmayan örgütler. Silahlı oldukları biliniyor. Protestoculara saldırılarda yer alıyorlar. Protestocular da şiddete şiddetle cevap vermeye başladılar. Şehirlerde barikatlar kuruluyor. Şiddetin tırmanması diyaloğa dayalı bir çözümü zorlaştırıyor.
Son yıllarda bir çok ülkede protesto hareketleri yaşandı. Bunların bir kısmı başarılı olurken bir kısmı amacına ulaşamadı. Venezuela’da ne olur? Bilemeyiz. Elbette Venezuela Ukrayna değildir. Kendine özgü koşulları, dengeleri var. Dünya petrol piyasasında çok önemli bir oyuncu. Uluslararası piyasalara petrol akışını engellemeden, barışçı ve demokratik yöntemlerle, ekonomik ve siyasi reformlar için diyalog en akılcı yol gibi görünüyor.
