Akdeniz insanları olarak Akdeniz’de sık sık yaşanmakta olan trajedilere duyarsız kalmamız mümkün değil. “International Organization for Migration” isimli örgüt 2015’te Akdeniz’de ölen mültecilerin sayısının 1727’e ulaştığını, yıl sonuna kadar bu rakamın 30 bine ulaşabileceğini açıkladı. Bu yılın ilk 4 ayı içinde 35 bin insan Akdeniz üzerinden Avrupa’ya ulaşmaya çalıştı. Hatırlanacağı gibi benzeri trajediler geçen yıllarda da yaşanmıştı. 2014’te 219 bin insan Akdeniz’den Avrupa’ya geçmeye çalıştı ve 3279 mülteci öldü. 2013’te 45 bin kişi ölümü göze alarak Akdeniz’i geçmeye çalıştı. Bunların 700’ü hayatını kaybetti. Birkaç gün önce Libya’dan İtalya’ya giderken batan gemide yüzlerce mültecinin ölmesi konuyu yine ön plana çıkardı. Batan gemide ölenlerin sayısı henüz kesin değil. 400 ile 950 arasında insanın öldüğü tahmin ediliyor. Ölenler arasında çok sayıda çocuk da vardı. UNHCR sözcüsü Adrian Edwards, geçen yıl Akdeniz’in mülteciler için en ölümcül deniz haline geldiğini açıkladı. Bu yıl durum daha trajik. Bu gelişmeler karşısında Avrupa Birliği (AB) liderleri bugün olağanüstü toplanıyorlar. On maddelik bir planı görüşecekler. Plan, Akdeniz’de devriyelerin artırılması, insan kaçakçılığında kullanılan teknelerin yok edilmesi, Avrupa’ya ulaşan mülteciler konusunda önlemler alınması gibi öğeler içeriyor. AB çok zor bir sınavla karşı karşıya. Bir yanda ölen mültecilerin trajedisi, diğer yanda Avrupa’ya ulaşan mültecilerin sayısındaki hızlı artış ve bunun sonucunda aşırı sağcı, yabancı düşmanı siyasal hareketlerin güçlenmesi var. AB liderlerinin bu sorunlara çözüm üretmesi kolay olmayacak. Bilindiği gibi mülteci konusu bir çok Avrupa ülkesinde siyasi açıdan çok hassas bir konu.
Afrika’dan Ortadoğu’ya, Afganistan’a kadar uzanan bir istikrarsızlık, savaş, yoksulluk ve baskıcı rejimler kuşağı insanları göçe itiyor. Avrupa’ya doğru büyük insan akışı var. Bu durumdan yararlanan insan kaçakçıları büyük paralar kazanıyorlar. Kaçakçılar mültecileri Akdeniz’den geçirmeye çalışırken çok sayıda insan yaşamını yitiriyor. Aslında mülteciler sorunu sadece Avrupa ile sınırlı bir sorun değil. BM’nin tahminlerine göre halen global düzeyde İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra en büyük mülteci, siyasi sığınma ve kendi ülkesi içinde göçmen durumuna düşme sorunu yaşanıyor. Özellikle Avrupa açısından büyük aciliyet gösteren insani bir kriz söz konusu.
Afrika kıyılarından Avrupa’ya ulaşma çabalarında en çok ölüm olayı İtalya yolunda meydana geliyor. Hareket noktası genellikle Libya’dır. Libya’da yaşanmakta olan kaos sorunu daha da zorlaştırıyor. İtalya’ya ulaşmaya çalışan çok sayıda mülteci Akdeniz sularında boğuluyor. Avrupa kıyılarına sağ olarak ulaşmayı başaran mültecileri ise çok zor koşullar bekliyor. İtalya, Yunanistan, Bulgaristan gibi ülkelerdeki mülteci kamplarının durumu malum. Güney Avrupa ülkeleri mali kriz yaşamakta oldukları için manevra alanları dar. Mülteci akını durmayacağına göre AB’nin bu konuda kapsamlı bir strateji oluşturması gerekiyor. Sovyet sisteminin çökmesi sonucu 1992’de yaşanan büyük göç dalgasına AB kapılarını kapatarak cevap vermeye çalışmıştı. Bunun çözüm olmadığı ortada. Şimdi insan kaçakçıları ile mücadeleye vurgu yapılıyor. İnsan kaçakçıları ile mücadele önemlidir ama talep olduğu sürece insan kaçakçıları olacaktır. Esas mesele insanları göçe zorlayan koşulları, nedenleri ortadan kaldırmaktır. Çok karmaşık bir sorun. Çok boyutlu ve uzun vadeli bir strateji gerekli.
İtalya donanması geçen yıl akın akın gelmekte olan mülteci teknelerinde trajedi yaşanmasını önlemek için “Mare Nostrum” isimli bir arama-kurtarma programı uygulamıştı. Program genelde başarılı sonuçlar verdi ancak çok pahalıydı ve durduruldu. Şimdi AB “Triton” isimli kendi programını uyguluyor. Bu program daha dar kapsamlı. Arama-kurtarma öğesi yok. Triton, Mare Nostrum bütçesinin üçte biri bütçeye sahip. Mare Nostrum’un aylık bütçesi 9 milyon Euro’ydu.Triton’un aylık bütçesi 2.9 milyon Euro. Hızla artmakta olan mülteci krizine çözüm teşkil etmesi beklenmiyor. AB, şimdiki politikaları ile mülteci sorununu aşamayacağını anlamış durumda. Mülteci akını artarak devam edecek. Akdeniz’de yaşanan trajediler içte ve dışta AB’ye yönelik eleştirileri artırıyor. AB’nin kuzey Afrika ve Ortadoğu politikaları istenen sonuçları vermedi. Şimdi herşeyi yeniden masaya yatırıp karar alma zamanı.
AB’nin kısa ve uzun vadeli politikalara ihtiyacı var. Kısa vadede insani krizi hafifletici önlemler, insan kaçakçıları ile daha yoğun mücadele, Triton programına daha fazla para aktararak arama-kurtarma operasyonlarını güçlendirme, mülteci sorunu ile boğuşan güney Avrupa ülkelerine mali yardımı artırma ve benzeri önlemler akla geliyor. Uzun vadeli önlemler ise daha zor. Bakalım AB liderleri bugün ne gibi kararlar alacak.
