Son yazımı Rusya Cumhurbaşkanı Putin’in artan uluslararası rolüne ayırırken aniden ülkesinin siyasal sisteminde önemli bazı değişiklikler yapacağını, yeni bir Başbakan ve hükümet atayacağını bilmiyordum. Putin, 2018’de dördüncü kez devlet başkanı seçilmişti. Anayasaya göre tekrar aday olma hakkı yok. 2024’te görevi başka bir politikacıya devretmek durumunda. O gün bugündür herkes “Acaba Putin bu durum karşısında ne yapacak?” diye merak ediyordu. Putin 27 Ocak 2018’de Rusya’da en uzun süre iktidarda kalan lider olmuştu. Koltuktan kalkacak mıydı? 15 Ocak’ta yaptığı 70 dakikalık ulusa sesleniş konuşmasında düşüncelerinin ne yönde olduğunu ortaya koydu. Putin’in bu konuşması dünya basınında geniş yankı uyandırdı. Planın detayları henüz net değil. Financial Times gazetesi “Russia’s political shake-up: Putin forever” başlıklı yorumunda Putin’in kimi seçeceği sorusuna cevap verdiğini yazdı. Cevap: “Kendimi seçiyorum.”
Yapılan tüm değerlendirmeler Putin’in 2024’te iktidarı bırakmayacağı yönünde. Açıkladığı anayasal değişiklikler ona Rusya’yı yönetmeye devam etme imkanı sunacak. Belki devlet başkanı olmayacak başbakan olacak veya başka bir ünvan alacak ama ipler onun elinde olacak. Belli ki iktidar çok tatlı bir şey. Özellikle otoriter yöneticiler ömür boyu iktidarda kalmak istiyorlar. Kendilerinden sonra mümkünse çocuklarının iktidara gelmesini, hanedanlık kurulmasını arzularlar. Bunu başaranlar var. İşte Putin de ilelebet iktidarda kalmak isteyenlerden biri. Tabii hanedan kurmayacak. Bunu başarabilecek mi? Üç yıl uzun bir süre. İçte ve dışta neler yaşanacağını bilemeyiz.
Putin’in anayasa değişikliği önerileri başkanlık sistemini zayıflatarak parlamenter sistemi güçlendirmeyi amaçlıyor. İlk bakışta bu olumlu bir adım. Türkiye’de yapılanın tam tersi. Tabii görünüşe aldanmamak gerek. Başbakanlığa sıçramak istiyorsa bu onun hazırlığı olabilir. Şöyle veya böyle 2024’te kendinden sonra devlet başkanı olacak kişi Putin’in şimdiki yetkilerine sahip olmayacak. Yetkiler Putin’in gideceği makama kaydırılacak. Putin 2000 yılında Boris Yeltsin’in koltuğuna oturduğunda dünyada demokrasi rüzgarları esiyordu. Demokratikleşme ağırlıklı eğilimdi. Günümüzde bu durumun ters döndüğünü görüyoruz. Şimdi revaçta olan demokrasi değil, popülizm, demagoji, yalan, otoriterlik. ABD’den Avrupa’ya, Asya’ya bu eğilimi görüyoruz. Putin bu durumdan da yararlanıyor. Dostları hep otoriter liderler. Çin lideri Xi Jinping “ömürboyu lider”. Rusya’nın uluslararası arenada rolünün artması da Putin’in işini kolaylaştırıyor. Kırım’ı ilhak ettiğinde Rusya halkının yüzde 90’ı onu destekliyordu. Şimdi aldığı destek azaldı. Dış politika manevraları ile destek artırmaya çalışıyor.
Putin’in konuşmasından hemen sonra Başbakan Dmitry Medvedev ve hükümeti istifa etti. Medvedev konusunda uzun zamandan beri yolsuzluk iddiaları dolaşıyordu. Putin, Medvedev’den kutularak ve yeni hükümet atayarak biraz umut, daha temiz bir tablo yaratmış oluyor. Görevden alınmak Medvedev için de iyi. Büyük olasılıkla hakkındaki iddialar konusunda hesap vermeyecek. Putin’in atadığı yeni Başbakan Mikhail Mishustin bir vergi memuru. Siyasi gücü veya iddiası yok. Putin’e rakip olamaz. Mishustin, Putin’den gelecek emirleri hayata geçirecek. Bu durumda akla şu soru geliyor. Putin son konuşması ile Rusya’nın siyasi sistemini değiştirdi mi? Yapılan yorumlar değiştirmediği yönünde. Royter Ajansı Putin’in değişikliklerini “Potemkin değişikliği” olarak niteledi. 1787’de İmparatoriçe Katerina Kırım’a seyahat ederken eski sevgilisi Grigori Potemkin yol boyunca sahte köyler hazırlatmıştı. Katerina bunları güzel köyler sanıyor, ülkenin refah içinde olduğunu düşünüyordu. Halbuki binaların arkaları boştu. Böylece siyasal literatüre “Potemkin köyleri” deyimi girdi. Royter, Putin’in açıkladığı değişikliklerin buna benzer bir şey olduğunu düşünüyor. Bakalım göreceğiz. Bu tür konularda uzun vadeli tahmin yapmak çok riskli.
Foreign Affairs dergisi bu konudaki yazısında “Putin the Great” başlığını kullandı. Financial Times: “Putin Forever.” The Independent gazetesi “How Putin’s ‘revolution from above’ looks to ensure president remains in power for life” başlığını kullandı. Putin’in önemli bir siyasi hamle yaptığına kuşku yok. Bu hamle ne gibi siyasi sonuçlar doğuracak? Bunu öngörmek zor. Arkasının nasıl geleceğini bekleyip göreceğiz. Yapabileceğimiz en iyi tahmin Putin’li dünyanın kısa sürede sona ermeyeceği tahmini. Rusya’nın en önemli siyasi aktörü olmaya devam edecek. Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Erdoğan’la işbirliğine ve rekabete devam edecek.
