Dünyada demokrasinin zor bir dönemden geçtiğini, ciddi meydan okumalarla karşı karşıya olduğunu biliyoruz. Demokrasinin nasıl çalıştığı konusunda kitlelerin bir bölümünde memnuniyetsizlik var. Freedom House gibi örgütler dünyada demokrasinin durumunun iyi olmadığı tespitleri yapıyorlar. “Democracy in decline?” başlıklı kitaplar yayınlanıyor. Dünyanın bir çok ülkesinde popülist, aşırı sağcı, demokrasiyi zayıflatan hareketlerin güçlendiğini, seçim kazandığını görüyoruz. PEW araştırma örgütü dünyada demokrasinin durumunu, performansını araştırdı. 2018 yılının Mayıs-Ağustos döneminde, 27 ülkede, 30,133 kişi ile mülakat yapılarak gerçekleştirilen araştırmanın sonuçlarına kısaca bakmakta yarar var.
Araştırma siyasi elitlere karşı öfke, ekonomik durumdan memnuniyetsizlik, hızlı sosyal değişimlerin neden olduğu korkuları yansıtıyor. Liberal demokrasi fikri kitlelerden destek almaya devam ediyor ama demokrasiye bağlılıkta zayıflama görülüyor. Araştırmanın yapıldığı 27 ülkede katılımcıların yüzde 51’i demokrasinin çalışma şeklinden memnun değil. Memnun olanların oranı yüzde 45. Avrupa’da İsveç ve Hollanda’da her 10 kişiden altısı demokrasinin şimdiki durumundan memnun. İtalya, Yunanistan, İspanya gibi Avrupa ülkelerinde ise büyük çoğunluk demokrasinin performansından memnun değil. Ankete katılanlar çoğunlukla seçimlerin fazla değişim getirmediğini, politikacıların yolsuzluğa bulaştığını, halktan kopuk olduğunu, mahkemlerin insanlara adil davranmadığını söylüyorlar. Aynı zamanda demokrasinin ifade özgürlüğü, ekonomik fırsatlar ve kamu güvenliği sağlamasına destek veriyorlar.
Araştırma ekonominin durumu ile demokrasi konusundaki düşüncelerin yakından bağlantılı olduğunu gösteriyor. 27 ülkenin 24’ünde ekonominin iyi durumda olmadığını düşünenler demokrasinin performansından da memnun değiller. Örneğin Macaristan’da ekonominin durumunun iyi olmadığını söyleyen her 10 kişiden 8’i demokrasinin işleyişinden de memnun değil. İnsanlar ekonomik durumlarını iyileştirme fırsatı olmadığını düşünüyorlarsa demokrasiye daha mesafeli bakıyorlar.
Ekonomik olmayan faktörler de demokrasiye bakışı etkiliyor. Temel haklarının korunduğuna inanan insanlar demokrasiye daha fazla destek veriyorlar. Avrupa’da Hollanda, İsveç, Almanya, Macaristan gibi ülkelerde ifade özgürlüğünün iyi korunmadığını düşünenler demokrasiye daha çok eleştiri yöneltiyorlar. Adalet sistemi ile demokrasi konusu arasında da bağlantı olduğu görülüyor. Ülkesinde adalet sisteminin herkese adil davranmadığını düşünenler demokrasinin performansından daha şikayetçidirler.
Vatandaşların politikacılarla ilgili düşünceleri demokrasi ile ilgili düşüncelerini yakından etkiliyor. Politikacılardan duyulan hayal kırıklığı demokrasiye inancı zayıflatıyor. Politikacıların insanların ne düşündüğüne değer vermediğine inananlar demokrasinin durumundan memnun değiller.
Araştırma Avrupa ülkelerinde AB’ye bakış, göçmenlerle ilgili kaygılarla demokrasiye bakış arasındaki ilişkiye de baktı. Avrupalıların çoğunluğu hala Avrupa Birliği’ni barış, refah, demokrasi ile birlikte düşünüyorlar. Ancak Brüksel merkezli kurumların verimli çalışmadığı görüşü yaygın. AB konusunda olumsuz düşünenler genellikle demokrasi konusunda da olumsuz düşüncelere sahip. Göçmenler konusu özellikle 2015’ten bu yana Avrupa’yı çok meşgul ediyor. Göçmenlerin ülkenin geleneklerine uyum sağlamak yerine farklılıklarını korumak istediklerini düşünenler demokrasiyi daha çok sorguluyor. Genelde popülist partilere destek verenler demokrasinin performasından daha az memnun.
Dünya çapında bakıldığında ABD’de demokrasiden memnun olanların oranı yüzde 40, memnun olmayanların oranı yüzde 58. Komşu Kanada’da durum farklı. Memnun olanların oranı yüzde 61, memnun olmayanların oranı yüzde 39. Avrupa’da demokrasinin performansına en düşük destek Yunanistan’da. Bu ülkede memnun olmayanların oranı yüzde 84, memnun olanların oranı yüzde 16. “Arap Baharı” çerçevesinde ön plana çıkan ve demokrasiye geçmeyi başaran Tunus’ta demokrasinin performansından memnun olmayanların oranı yüzde 70, memnun olanların oranı yüzde 27. Araştırma demokrasi ile ilgili şikayetlerin 2017-18 döneminde arttığını gösteriyor. Araştırmanın diğer önemli bulgusu demokrasiden şikayetçi olanların demokratik olmayan idare şekillerine daha açık olmaları.
