İngiltere’de hızla güçlenen bir talep var. Ülkenin Avrupa Birliği üyeliği konusunda ikinci bir referandum yapılması. 20 Ekim’de Londra’da ikinci referandum talebini desteklemek için dev bir gösteri yapıldı. Gösteriye 700 bin civarında insanın katıldığı tahmin ediliyor. Bu, şimdiye dek Brexit aleyhinde yapılmış en büyük gösteriydi ve bu konuda değişmekte olan havayı yansıtıyordu. İngiltere’nin 29 Mart 2019’da Avrupa Birliği’nden çıkması gerekiyor ama bu konuda yapılan müzakereler bir türlü istenen sonucu vermedi. Şimdi çıkış tarihinin geciktirilebileceğinden söz ediliyor. Ortada bir çıkmaz var. Ciddi bir çıkmaz. AB ile anlaşma olmadan üyelikten ayrılmak İngiltere’ye büyük zarar verecek. Aslında Haziran 2016’da yapılan ve çok az bir farkla (yüzde 51.89) Brexit kararının alındığı referandumdan günümüze kadar ortaya çıkan gerçekler AB’den ayrılmanın İngiltere’nin ulusal çıkarları ile uyuşmadığını gösteriyor. Aklı başında herkes bunu görmeye başladı. AB’den ayrılmak akıllı bir karar değil. Ekonomik olarak ülkeyi zayıflatacağı, zora sokacağı aşikardır. İngiltere’yi yönetenler bile bile böyle bir vahim hatanın parçası olacak mı? İşte bu noktada ikinci referandum demokratik bir çıkış yoludur. Yeniden halkın görüşü sorulur ve alınacak sonuca göre hareket edilir. Bir çok ülkede aynı konuda ikinci referandum yapılmıştır. Dolayısıyla ikinci referanduma yönelmek en akıllı iş olacak. Bir süre öncesine kadar ikinci referandum talebi pek ciddiye alınmıyordu ama şimdi durum değişiyor. Tabii ikinci referandum kararının alınması Muhafazakar Parti ile İşçi Partisi’nin tavrına bağlı. Muhafazakar Parti bölünmüş durumda. İşçi Partisi üyelerinin ezici çoğunluğu ikinci referanduma destek veriyor ama liderliğin tavrı net değil. 20 Ekim’deki dev gösteri siyasi partilere mesaj olmalı.
Anatole Kaletsky’nin Project Syndicate web sitesinde yer alan “Theresa May Could Back a New Brexit Referendum” (Theresa May Yeni Bir Brexit Referandumunu destekleyebilir) başlıklı yazısı bu açıdan ilginçti. Kaletsky, yeni bir referandumda Brexit’in reddedilmesinin Theresa May’in muhaliflerini susturacağını ve böylece 2022’ye kadar Başbakan olarak kalabileceğini yazıyor. İkinci referandumda Brexit’in reddedilmesi durumunda İngiltere ekonomisinin yükselişe geçmesi ile Muhafazakar Parti’nin 2022 seçimlerini kazanma şansının artacağını da ekliyor. Bu bakış açısına göre ikinci referandum zor durumda olan Başbakan May’in lehine. Bu tespit doğru ise Başbakan ikinci referandumu destekleyebilir. Kaletsky, AB ile müzakerelerin sonucu ne olursa olsun Başbakan May’in parlamentoda veto ile karşılaşacağını düşünüyor. Bu durumda İşçi Partisi erken seçim isteyecek. Muhafazakarlar erken seçim istemediği için bunu engelleyecek. Kaletsky’e göre Başbakan May için çıkış yolu ikinci referandum olacak. Ayrıca bir anlaşmaya varmadan AB’den ayrılmak geçiş dönemi olmayacağı anlamına gelir. Halbuki geçiş dönemi İngiltere ekonomisi için çok önemli. Geçiş döneminin olmaması ticaret akışını olumsuz yönde etkileyecek, belki kısa süreli de olsa durduracak. Bunun yol açacağı zarar çok büyük olacak. Böylesi bir durumda çıkmazı aşmanın yolu ikinci referandumdur. Kaletsky, 2016 referandumundan bu yana Avrupa yanlısı seçmenlerin sayısının bir milyon arttığını yazıyor. Kısacası ikinci referandumda AB’de kalma kararı alınması olasılığı daha güçlü gibi. Kalma kararı çıktığında 2016’dan beri yaşanan sancılar sona erecek, ülke ilerisini görebilecek, ekonomik performans iyileşecek, bulutlar dağılacak. İngiltere’den ayrılmayı düşünen büyük firmaların bunu yapmasına gerek kalmayacak. Bu firmalar da önlerini görebilecekler.
İngiltere tarihi bir kavşakta. Nereye gideceğine karar vermesi gerekiyor. Zaman çok daraldı. Mart sonuna beş ay kaldı. Muhafazakar Parti içindeki kavgaların bitmesi beklenmiyor. AB ile devam eden müzakerelerde anlaşmaya varmak mümkün olabilir mi? Anlaşmaya varılırsa İngiltere parlamentosu bu anlaşmayı onaylar mı? Başbakan May, müzakereler devam ederken milletvekillerinin sinirlerine hakim olmalarını istedi. Acaba bunu başarabilirler mi? Tüm bu soruların cevaplarını bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey AB’den ayrılmanın İngiltere’nin çıkarları ile çeliştiğidir. 2016’dan günümüze kadar yaşananlar bunu açıklıkla ortaya koydu. Politikacıların bu kötü gidişata bir çözüm bulmaları gerekiyor. Şu an itibarıyla en iyi, en demokratik çözüm yeniden halka gidilmesidir. Kararı halk versin. Halk “çıkalım” derse çıkılır, “kalalım” derse kalınır. Bundan daha demokratik ne olabilir?
700 bin kişi ikinci referandum için sesini gür bir şekilde yükseltti. Politikacılar bu sese kulak vermeli. Zararın neresinden dönülürse kardır.
