İsmail Kemal
Otoriter rejimlerde de seçimler yapılır (electoral authoritarianism) elbette ama bu bizi yanıltmamalı. Sözkonusu seçimler demokrasilerdeki seçimlerden farklıdır. Dış görünüşte çok partili, seçimli bir süreç vardır ama gerçekte seçimler büyük oranda göstermeliktir. Öze ilişkin değil, şekilseldir. Seçimler demokrasinin değil, otoriterliğin aracıdır. Manipülasyonlar, baskılar yaşanır. Seçimleri kimin kazanacağı önceden bellidir. Çok ender olarak sürpriz yaşanır. Kısacası bu tür durumlarda seçimler yönetenler için bir araçtır.
Rusya’da 18 Mart’ta, Mısır’da 26 ve 28 Mart’ta cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak. Otoriter rejimlerle yönetilen bu ülkelerde yapılacak seçimlerin heyecan uyandıran hiç bir yönü yok. Bu seçimlerin galiplerinin kim olacağı şimdiden belli. Rusya’da şimdiki Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Mısır’da şimdiki Cumhurbaşkanı Abdül Fettah El Sisi seçimleri büyük farkla kazanacak. Aday olmanın epey kısıtlandığı, özgür tartışma ortamının olmadığı, basının büyük oranda iktidara çalıştığı rejimlerde adil ve serbest seçimler yapılması mümkün mü? Değil. Tabii Rusya ve Mısır otoriter rejimlerle yönetilseler de aralarında farklılıklar var. Bir çok yönden farklı iki ülke. El Sisi, askeri darbe ile işbaşına geldi. Putin ise Boris Yeltsin tarafından Başbakan yapıldıktan sonra seçim kazanarak iktidarını sürdürdü ve iktidarı kendi elinde topladı. Seçimli otoriter rejimlerin dünyamızda yaygınlaştığı ortamda Rusya ve Mısır seçimlerine kısaca bakmakta yarar var.
Mısır’da Abdül Fettah El Sisi’nin karşısında sadece bir aday olacak. Musa Mustafa Musa göstermelik bir aday. Kendisi Sisi destekçisi. Sisi’nin adaylığı için çalışmış biri. Son anda adaylığını açıkladı. Görevi seçimlerin adil ve serbest olmadığı gerçeği üzerinde incir yaprağı olmak. Seçim sürecinde beş kişi adaylığını “geri çekerken” eski Başbakan Ahmet Şefik’in adaylığı reddedildi. Geriye El Sisi ve “rakibi” Musa kaldı. Bakalım Sisi yüzde 90’la mı, 95’le mi seçilecek? Mısır’ın yakın tarihinde yapılan “seçimler” hep böyleydi. Mübarek de karşısına bir iki göstermelik aday çıkmasına izin verirdi. Şimdi değişen bir şey yok. Askeri yönetim ve sözde seçimler. Mısır anayasası Cumhurbaşkanının görev süresini iki dönemle sınırlıyor. Yani teorik olarak El Sisi’nin şimdiki seçimlerden sonra tekrar aday olması mümkün değil. Putin bu engele bir çare bulmuştu. El Sisi de muhakkak bulur. Ne de olsa memleketin sorunlarını sadece o çözümleyebilir. Bütün otoriter rejimlerde her nedense ülkenin sorunlarını tek bir kişi çözümleyebilir ve o kişi iktidar koltuğunda oturan kişidir. Tek adam rejimi böyle bir şey.
Rusya seçimlerinde Putin’in karşısında birden fazla aday olacak. Ama gerçek rekabet olmayacak. Rusça’da dendiği gibi “upravlyaemaya demokratiya” sözkonusu. Gerçek siyasal rekabete, basın özgürlüğüne vs. getirilen sınırlamalar rejimi demokrasiden uzaklaştırır. Rusya’da sekiz aday yarışacak. İki komünist aday var. Vladimir Zhirinovsky her seçimde aday. Yolsuzluklara karşı mücadele veren Alexei Navalny aday yapılmadı. Putin halk arasında popülerdir. Demokratik olarak yapılacak seçimleri de kazanabilir. Ne var ki Rusya’da yapılan seçimleri adil ve serbest seçimler olarak nitelemek zor. Putin dördüncü kez Cumhurbaşkanı olacak. Seçimlerden sonra ülke ekonomisinin sorunlarına çözüm üretmek, Suriye, Doğu Ukrayna gibi sorunlara çözüm bulmak gibi zor görevlerle karşı karşıya olacak. Rusya anayasasına göre Putin 2024’e kadar görevde kalabilir. 2024’te tekrar aday olması mümkün değil. 2024’te 72 yaşında olacak. Bakalım iktidarı devredecek mi, yoksa bir yolunu bulup iktidarda kalacak mı? Ne de olsa Rusya’nın sorunlarını “sadece o” çözümleyebilir. Rusya’nın çok ciddi sorunları var. Ülkede var olan tek kişiye dayalı sistemle bu sorunlara çözüm üretmek mümkün görünmüyor. Yolsuzluk gibi ciddi sorunlar bu sistemden kaynaklanıyor. Putin seçimleri kazanacak ama ülke bilinen sorunlarla boğuşmaya devam edecek.
Otoriter rejimlerde karar veren halk değil lider ve çevresi olmakla birlikte böylesi rejimler seçimlere önem verirler. Göstermelik de olsa seçimler yaparlar. Bunu gerekli görürler. Demek ki seçimlerin yapılması otoriter yöneticilere fayda sağlar. Seçimler bu rejimlerin meşruiyet iddiasında önemli rol oynar. Rejimin iç çelişkilerinin yumuşatılmasına yardımcı olur. Rakiplere “Biz güçlüyüz. Bize uyun, direnmekten vazgeçin” mesajını verir. Peki, seçimler otoriter rejimlere arzu ettikleri istikrarı sağlar mı? Genellikle sağlamaz. Sorunlar devam eder ve derinleşir. Mısır ve Rusya’nın sorunları da devam edecek. Halkın özgürce iradesini ortaya koyabildiği, adil ve serbest seçimler yapılana, gerçekten demokratik bir rejim kurulana dek.
