Toplumun yüzde biri olan süper zenginler, ünlü isimler ve dev şirketlerin vergi kaçırmaları konusundaki kirli çamaşırları ortaya döküldü. “Paradise Papers” diye isimlendirilen 13.4 milyon belge bu konuda tüm dünyaya önemli bilgiler sunuyor. 19 vergi cennetini ortaya koyan Paradise Papers bir Alman gazetesi tarafından ele geçirildi ve başka yayın organlarında da yayınlandı. Hatırlanacağı gibi daha önce de “Panama Papers” adı altında çok önemli bilgiler ortaya çıkmıştı. Çok zenginlerin kendi ülkelerinde vergi ödememek için neler yaptıkları şimdi daha iyi gün ışığına çıkmış durumda. Belgeler gizli olan, göremediğimiz bir dünyaya pencere açıyorlar. Paradise Papers’te İngiltere Kraliçesi, Oxford, Cambridge üniversiteleri, ABD’den Bakan Vilbur Ross, Kanada Başbakanı Justin Trudeau, İngiltere’den Lord Ashcroft, ünlü isimler, Nike, Apple gibi şirketler boy gösteriyor. Liste uzun. Panama Papers’den farklı olarak Paradise Papers suç ortaya koymuyor. Yasal yollardan, offshore şirketler aracılığı ile nasıl vergi ödenmediğini gösteriyor. Muhasebeciler, süper zenginler adına bu yolları buluyorlar. Böylece sıradan vatandaşlar vergilerini öderken zenginler büyük miktarda vergi kaçırıyorlar. Sistem buna olanak veriyor. Gelişmiş ülkelerde giderek artan eşitsizlik ciddi bir sorunken “üsttekilerin” vergi kaçırması durumu daha ciddi hale getiriyor. Bu durum böyle devam edebilir mi? Zenginler vergi kaçırırken devlet sağlık, eğitim ve diğer alanlarda görevini gerektiği gibi yerine getirebilir mi? Bu durum sürdürülebilir bir durum olamaz.
Vergi kaçırmayı tamamen önlemek büyük olasılıka mümkün değildir. Her zaman birileri yolunu bulup bir miktar vergi kaçıracaklar. Ne var ki Paradise Papers’in ortaya koyduğu veriler çok büyük miktarda vergi kaçırıldığını gösteriyor. Hükümetler bu duruma nasıl göz yumuyor? Devletler gerekli önlemleri alarak kaçırılan miktarları azaltabilir. Daha etkili bir şekilde vergi toplayabilir. “Vergi cennetleri” (Bermuda Adaları, Isle of Man, Jersey, AB üyesi Hollanda, Lüksemburg, İrlanda vs.) konusunda önlemler alabilirler. Düşük gelirlilerden etkili vergi toplama mümkünse zenginler konusunda niçin mümkün olmasın? Bu konuda var olan yasal boşlıklar doldurulabilir. Kolay değil ama yapılabilir. Bu yönde yapılan çalışmalar var ama yeterli değil. İktisatçı Gabriel Zucman’a göre çok uluslu şirketler sadece geçen yıl 600 milyar Euro’yu offshore vergi cennetlerine aktardılar.
Vergi toplamayı adil olarak yapamayan bir devlet sosyal adaletten söz edemez. Vatandaşın görevi vergisini ödemek ve bunun karşılığında devletten hizmet ve haklar almaktır. Zenginler vergi kaçırıyorsa sistem iyi çalışmıyor demektir. Vergisini ödeyen vatandaş bunun hesabını sorma hakkına sahiptir. Sosyal adalet talebi güçlenmelidir. Ne yazık ki Paradise Papers konusu hak ettiği ilgiyi görmüyor. Ortada ciddi tepkiler yok. The Guardian gazetesinde Micah White haklı olarak “Niçin sokaklar Paradise Papers protestoları ile dolmuyor?” sorusunu sordu. Konunun sadece gazetelerde haber olması yeterli değil. Görebildiğim kadarıyla bu konu Kıbrıs’ta pek gündeme gelmedi. Türkiye’de ise daha çok Başbakan Binali Yıldırım’ın çocukları ile ilgili iddialar temelinde konuşuluyor. Halbuki konu çok çok önemli ve daha kapsamlı bir şekilde tartışılmalı.
Aralarında Nobel İktisat Ödülü sahibi Sir Angus Deaton’un da bulunduğu 300 civarında iktisatçı dünya liderlerine gönderdikleri bir mektupta vergi cennetlerinin varlığının global zenginlik ve refaha katkıda bulunmadığını, faydalı bir ekonomik amaçları olmadığını savunmuştu. Vergi cennetleri şeffaf değiller. Politikacıların bu konuya ciddi olarak eğilmeleri gerekiyor. ABD’de, İngiltere’de, diğer ülkelerde büyük şirketlerin, süper zenginlerin paylarına düşen vergiyi ödemelerinin sağlanması, vergi kaçırma yollarının kapatılması için çalışma yapılması gerekiyor. Halkın bu konuda politikacılara baskı yapması son derece önemlidir. İngiltere’de İşçi Partisi offshore vergi rejimleri konusunda araştırma yapılmasını talep etti. Sadece İngiltere’de değil, tüm ülkelerde böylesi araştırmaların yapılması ve sonuçların halkla paylaşılması gerekir.
Bakalım Paradise Papers hükümetleri harekete geçirecek mi? Yoksa “böyle gelmiş, böyle gider” tavrı mı ağır basacak? Bekleyip göreceğiz. Vergi konusu hafife alınacak bir konu değil. “Ölümden ve vergiden kaçılamaz” diye bir söz var. Belli ki zenginler vergiden kaçmanın yolunu buluyorlar.
