5 Nisan’da Suriye’nin İdlib kentinin güneyinde bulunan Han Şeyhun beldesinde kimyasal saldırı gerçekleştirildi. Aralarında çocukların da bulunduğu çok sayıda insan hayatını kaybetti. Görüntüler dehşet vericiydi. Yapılan analizler saldırda sarin gazı kullanıldığını gösteriyor. Bilindiği gibi kimyasal silahlar kullanmak yasaktır. Ne var ki yedinci yılına giren Suriye savaşında çok kez kimyasal silah kullanıldı ve dünya buna seyirci kaldı. Beşar Esad rejimi varil bombalarda klor gazı kullandı. Şimdi ilk kez Esad rejiminin kimyasal silah kullanmasına ABD’den askeri misilleme geldi. Böylece 7 yıllık Suriye savaşında ABD ilk kez Esad rejimini hedef aldı.
Kimyasal saldırının Esad rejimi tarafından gerçekleştirildiği yönünde güçlü kanıtlar var. Rejimi destekleyen Rusya, İran gibi ülkeler hariç ülkelerin çoğunluğu Esad rejimini suçluyor. “Esad böyle bir şey yapacak kadar aptal mı?” sorusu akla yatkın gelebilir ama tarihte “aptallık” yapmış çok diktatör vardır. Hitler’in İngiltere’yi yenilgiye uğratmadan Sovyetler Birliği’ne saldırması aptallık değil miydi? Günümüzde de diktatörlerin, otoriter liderlerin “aptallıklarına” tanık olmuyor muyuz? Bu tür liderler kendilerine aşırı güvendikleri için hata yapabiliyorlar. Batı’nın şimdiye dek kendisine dokunmaması ve Rusya, İran, Hizbullah desteği ile Halep’te elde ettiği başarı Esad’ın başını döndürmüş olmalı. Beyaz Saray’da artık Obama’nın değil Donald Trump’ın olduğu olgusunu doğru değerlendirememiş. Trump’ın Rusya ile iyi ilişkilerden yana olduğu imajı onu yanıltmış olmalı. ABD kimyasal silah kullanmaması konusunda Esad’ı uyardı. Kendisine anladığı dilden mesaj verildi.
Suriye bağlamında kimyasal silahlar konusunda yaşananları kısaca hatırlayalım. 21 Ağustos 2013’te Şam’ın Guta bölgesinde kimyasal saldırı gerçekleştirilmiş, 1400 civarında insan hayatını kaybetmişti. Başkan Obama kimyasal silah kullanımını kırmızı çizgi ilan etmiş ama Guta saldırısı karşısında askeri müdahale yerine Rusya ile işbirliğini tercih etmişti. Bu çerçevede ABD ve Rusya Suriye’nin kimyasal silahları yasaklayan sözleşmeyi (OPCW) imzalaması ve elindeki kimyasal silahları yok etmesi gerektiğine karar vermişti. BM Güvenlik Konseyi 27 Eylül 2013’te bu doğrultuda 2118 sayılı kararı onaylamıştı. 14 Ekim 2013’te Suriye kimyasal silahları yasaklayan sözleşmeyi imzaladı ve 1300 ton kimyasal silahı yok etmeyi kabul etti. 4 Ocak 2016’da Suriye rejiminin kimyasal silahlarının yok edilmesi çalışmalarının tamamlandığı açıklanmıştı. Bu arada Suriye’de zaman zaman kimyasal saldırılar devam etti. Bunun üzerine Güvenlik Konseyi’nin 2235 sayılı kararı ile Ortak Soruşturma Mekanizması (JIM) oluşturuldu. Ağustos 2016’da JİM tarafından hazırlanan bir rapor 2014-2015 döneminde sivil nufusa karşı en az üç kez kimyasal silah kullanıldığını ortaya koydu. Suriye hava kuvvetlerinin iki saldırıda varil bombalarda klor gazı kullandığının kanıtlandığı belirtildi. Suriye hükümetinin üçüncü bir kimyasal saldırı da gerçekleştirdiği ifade edildi. Bu rapordan sonra Güvenlik Konseyi’nde Suriye hükümetini kınayacak bir karar alınması Rusya tarafından engellenmişti. Klor gazı kullanımı kimyasal silahların kullanımını yasaklayan sözleşmenin açık ihlali olmasına rağmen uluslararası topluluk Esad rejimine karşı etkili önlemler alamadı. Rejim bundan cesaretlendi.
Belli ki Beşar Esad rejimi ya tüm kimyasal silahlarını yok etmedi. Ya da yeniden kimyasal silah üretimi yaptı. Dolayısıyla taraf olduğu uluslararası sözleşmeyi çiğnedi. Cezalandırılmayı hak etti. Tabii ABD’nin füze saldırısı sadece uyarı amaçlı, çok sınırlı bir cezalandırmaydı. Esad yeni “aptallık” yapmadığı sürece tekrarlanması beklenmiyor. ABD için IŞİD öncelikli konu olmaya devam ediyor. Bu çerçevede Türkiye’nin ABD operasyonunu yetersiz bulan açıklamalarının karşılık bulacağı sanılmıyor. Trump, çok eleştirdiği Obama’nın Suriye politikasından fazla sapmayacak. ABD’nin füze saldırısı Türkiye ile Rusya arasında var olan görüş ayrılıklarını ortaya çıkarması açısından da önemliydi. Belli ki sağlandığı söylenen yakınlaşmalara rağmen Suriye konusunda Türkiye ve Rusya arasında önemli görüş farklılıkları var.
Rusya, kendi halkına karşı kimyasal silah kullanan bir diktatörü niçin destekliyor? Elbette kendi ulusal çıkarlarının bu yönde olduğunu düşündüğü için. Moskova’nın Esad’a verdiği desteği geri çekmesini beklemek gerçekçi olmaz ama zor durumda kaldığını da görmek lazım. Son kimyasal saldırı Moskova’yı mutlu etmiş olamaz. Putin, Esad’dan nasıl kurtulacağını düşünmeye başlasa iyi eder. Peki, Saddam Hüseyin’in kimyasal saldırılarına hedef olmuş İran’a ne demeli?
Kimyasal silahların kullanımı yasaktır ve bu yasağı ihlal edenler bedel ödemelidir. Esad’a bu mesaj verildi.
