ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, iki ay içinde üçüncü kez Türkiye’ye geldi. Bu kez, Suriye konusunun masaya yatırıldığı Suriye Dostları Grubu çekirdek Grup Toplantısı'na katılmak için İstanbul’da. (Çekirdek Grubu’nun ilk toplantısı bu yılın Şubat ayında İtalya’da yapılmıştı.) İstanbul’daki toplantıya Suriye muhalefetini destekleyen 11 Batı ve Arap ülkesinin (Türkiye, ABD, İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya, Katar, Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri) dışişleri bakanları katıldı. Suriye muhalefetinin temsilcilerinin de toplantıya katılması bekleniyordu. Bu satırlar yazıldığı sırada toplantı henüz gerçekleşmemişti. Suriye’deki iç savaşın hem Suriye halkı, hem de bölge için oluşturduğu büyük tehlikeleri göz önünde bulundurduğumuzda bu toplantıdan somut bazı sonuçlar çıkmasını umut ediyoruz. ABD şimdiye dek “Bekleyelim, görelim” politikası uyguluyordu. Bu politikayı sürdürmek artık mümkün değil. Karar alma zamanı geldi, geçiyor.
Suriye’deki durum konusunda BM Mülteciler Yüksek Komiseri António Guterres çok çarpıcı açıklamalar yaptı. Geçen Perşembe günü BM Güvenlik Konseyi’nde konuşan Guterres, “Siyasi çözüm yönünde bir milim ilerleme sağlanmadı” dedi. Bu yılın sonuna kadar yardıma muhtaç Suriyelilerin sayısının 10 milyona (Suriye’nin nüfusu 20 milyon) yükseleceğini, Suriye’de yaşanan insani krizin Soğuk Savaş sonrası dönemin en büyük insani krizi olduğunu vurguladı. Halen 6.8 milyon Suriyeli yardıma muhtaç. Guterres’in verdiği bilgiye göre Şubat ayından beri her gün 8 bin kişi komşu ülkelere göç ediyor. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği komşu ülkelere göç eden Suriyelilerin sayısının 1.3 milyon olduğunu hesaplıyor. Ancak rakamlar süratle artıyor. Yıl sonuna kadar göçmen sayısının 3.5 milyona ulaşması bekleniyor. Suriye içindeki göçmenlerin sayısı 3 milyon olarak tahmin ediliyor. Yoğun göç, komşu ülkeler Türkiye, Ürdün, Irak ve Lübnan’ın omuzlarındaki yükü hızla ağırlaştırıyor. Kuzey Ürdün, güney Türkiye ve Lübnan’ın Bekaa Vadisi’ndeki göçmen kampları dolup taşıyor. Türkiye’deki Suriyeli göçmenlerin sayısı 350 bini aştı. Göç nedeniyle Lübnan’ın nüfusu yüzde 10, Ürdün’ün nüfusu yüzde 6 oranında arttı. Göçmenlerin yüzde 48’i 18 yaşın altında. Yüzde 77’si kadın ve çocuktur. Göçmenlere yardım konusunda mali kaynaklar kıt. BM bu konuda mali sıkıntılar yaşıyor. Çatışmalarda ölen ve yaralanan insanların sayısı hızla artıyor.
Mülteciler Yüksek Komiseri António Guterres, sadece insani kriz konusuna değinmedi. Ortadoğu’nun siyasi coğrafyasının değişebileceği uyarısında bulundu. Krizin jeopolitik sonuçlarını değerlendirirken Guterres, Lübnan ve Irak’ın reel tehlikeyle karşı karşıya olduğunu, Ürdün’ün ciddi ekonomik zorluklar yaşadığını söyledi. Kriz sona erdirilmezse, Ortadoğu’da sınırların değişebileceğini hatırlattı. Guterres, dünyada şimdi var olan çok kutuplu uluslararası sistemin böylesi krizlere çözüm üretemediği noktasına da parmak bastı.
Bu tabloya göz attığımızda dünyanın artık Suriye’yi görmezden gelme lüksü olmadığını anlıyoruz. İstanbul’daki toplantı ve alınacak kararlar bu nedenle çok önemli. ABD’nin Suriye politikasında belirli değişiklikler gözlemleniyor. Bu değişimde John Kerry’nin de payı var herhalde. İstanbul’daki toplantıda Suriye krizinin hem insani, hem de siyasi ve askeri boyutlarının masaya yatırılması ve somut bazı adımlar atılması bekleniyor. Kan akmasını durduracak, insani krizi hafifletecek ve siyasi bir çözümü olanaklı kılacak politikalar üretilmesi zamanı geldi.
Suriye krizinin yükünü çeken ülkelerden biri olarak Türkiye’nin bu konudaki çabaları çok önemlidir. Suriye Dostları Grubu çekirdek Grup Toplantısı'nın İstanbul’da yapılması rastlantı değil. Türkiye’nin çabalarının bir sonucu. Türkiye, uluslararası topluluğu Suriye konusunda yeterli çalışma yapmamakla eleştiriyor. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, İstanbul toplantısı öncesinde, Suriyelilere yardım gönderebilmek için uluslararası topluluktan kararlı bir tavır beklediklerini, Suriye rejimine açık ve net bir mesaj verilmesi gerektiğini söyledi. Uluslararası topluluğun daha ne kadar suskun kalacağını sordu.
Suriye krizi kanıksandığı için insanların trajedisi artık manşetlere çıkmıyor olabilir. “Suriye’de şu kadar daha insan öldü” haberleri belki eskisi kadar önemsenmiyor. Ama kriz büyüyerek devam ediyor. Bölgeyi tehdit ediyor. Ülke harap olmuş durumda. Bu yangına son vermenin zamanı gelmedi mi? İstanbul toplantısının sonuçlarını merakla bekliyoruz.
