Dünyanın dikkatleri 6 Kasım’da yapılacak ABD başkanlık seçimleri üzerinde. Süper güç ABD’yi kim yönetecek? Obama mı? Romney mi? Ama, gözden kaçırılmaması gereken önemli bir olay daha var. Çin, ABD’den sonra dünyanın en önemli ülkesi. 8 Kasım’da, yani ABD seçimlerinden hemen sonra, 92 yıllık Çin Komünist Partisi’nin 18. kurultayı toplanacak. Parti kurultayında Çin yönetimi yenilenecek. Çin artık her 10 yılda bir liderlerini yeniliyor. Liderler halkın oyları ile seçilmiyor. Muhalefet partilerine izin yok. Bu anlamda demokratik bir süreçten söz etmiyoruz. Ama, ömür boyu liderliğin yerini, 10 yılla sınırlanmış liderliğin almış olması önemli. On yılını tamamlayan Çinli lider görevden ayrılmak zorunda. İşte 8 Kasım’da bu süreç yaşanacak. Şimdiki lider Hu Jintao’nun yerini 1953 doğumlu Xi Jinping alacak. Komünist Parti kurultayı formalite. Yeni lider, üst düzey dar bir grup tarafından önceden belirleniyor. Delegeler el kaldırarak bu kararı onaylıyor. Zaten 18. kurultaya katılacak 2 270 delege, 80 milyon parti üyesi tarafından belirlenmedi. Delegelerin yüzde 70’i parti görevlisi. Çin’de nöbet değişimi işte böyle gerçekleşiyor. Sonra yeni lider ve 25 kişilik politbüro içinden 9 kişilik bir komite ülkeyi yönetiyor. 2022’de liderler yine değişecek.
Dünyanın en güçlü iki ülkesi ABD ve Çin, liderlerini hemen hemen aynı zamanda, farklı yöntemlerle belirleyecek. İlginç bir rastlantı. Amerikan siyasi sistemi bir liderin en çok 8 yıl görevde kalmasına izin verir. Çinlilerse 10 yıl. Sanırım bizim bundan öğrenebileceğimiz dersler var. Dünyanın en güçlü ülkeleri liderlerine böylesi zaman sınırlaması getirirken, bizde politikacılar mümkünse ömür boyu iktidarda kalmak istiyorlar. Bunu tartışmakta yarar var.
Çin, son 30 yıl içinde ekonomik büyüme konusunda çok başarılı ve hızla zenginleşmekte olan bir ülke. Bunun sonucunda milyonlarca insan sefaletten kurtuluyor. Dünya Bankası, bu başarıyı mucize olarak niteliyor. Çin’in ekonomik başarılarının tarihte başka örneği yok. Uzak olmayan bir gelecekte ABD ekonomisini geride bırakacağı tahmin ediliyor. Bu tespitler Çin’in ciddi sorunları olmadığı anlamına gelmez. Örneğin Çin’de rüşvet ve yolsuzluk çok yaygın. Üst düzey yöneticiler yolsuzluklara bulaşabiliyor. Kısa süre öncesine kadar politbüronun yıldızları arasında yer alan Bo Xilai, şimdi yolsuzluktan yargılanacak. Bo Xilai’nin düşüşü elbette sadece yolsuzlukla ilgili değil. Kapalı kapılar arkasında yaşanan iktidar mücadelelerinin de sonucu. İktidar mücadelesini kazanan Xi Jinping 8 Kasım'da liderliğe yükselirken, partiden ihraç edilen Bo Xilai belki de idam cezası alacak.
The New York ’ın haberine göre Başbakan Wen Jiabao’nun yakınları 2.7 milyarlık servete sahip. Haber doğruysa Başbakanın yakınları bu serveti nasıl elde etti? Üstteki durum bu. Zaman zaman skandallar yaşanıyor. Elbette sadece üstte değil altta da rüşvet ve yolsuzluk yaygın.Cumhurbaşkanı Hu Jintao ve Başbakan Wen Jiabao, ekonomi konusunda büyük başarılara imza attılar. Ama, yolsuzlukla mücadelede aynı başarıdan söz edilemez. Yolsuzluk hem ekonomiye, hem de siyasete büyük zararlar verir.
On yıllık görev süresini tamamlamakta olan şimdiki lider Hu Jintao konusunda yapılan değerlendirmeler pek parlak değil. Yeni Çin liderliği, yapısal sorunlar, ekonomik dengesizlikler, ekonomik büyümede olası yavaşlama (Yüzde 10 büyüme ilelebet devam edemez. Bu yıl yüzde 7.5 olması bekleniyor), yolsuzluklar, çok ciddi çevre sorunları, demografik sorunlar, toplumun devletten beklentilerinin artması ve karmaşık dış politika sorunları ile uğraşacak. ABD eski Başkanı George W. Bush, Çin lideri Hu Jintao’ya “Gece uykularınızı kaçıran konu ne?” diye sormuş. Çinli lider hemen “Yılda 25 milyon yeni istihdam yaratma gerekliliği” cevabını vermiş.
Sorunlar sadece ekonomi ile ilgili olmayacak. Çinliler zenginleştikçe kapalı siyasi sistemden hoşnutsuzlukları artacak. Ekonomik büyüme ile tek parti diktatörlüğünü birlikte yürütmek zorlaşacak. Demografik süreçler de önemli. Japonya ve Avrupa gibi Çin toplumu hızla yaşlanıyor. Uzak olmayan gelecekte sosyal sigorta ve emeklilik sistemi büyük baskı altında kalacak. Bakalım yeni lider Xi Jinping, ekonomik ve siyasi reformlar konusunda kararlı adımlar atabilecek mi? Çin’deki gelişmeler artık sadece Çinlileri değil, hepimizi yakından ilgilendiriyor. Bu süreçlere ilgisiz kalmak, bilgi sahibi olmamak büyük hata olur.
