Yakın geçmişte enerji alanında en önemli gelişmeler doğal gaz alanında yaşandı. Doğal gaz konusunda gelecek için büyük iyimserlik var. ABD’nin doğal gaz üretimi hızla artıyor. Killi yapraktaşı (şeyl) doğalgazı (konvansiyonel olmayan doğal gaz) devriminden söz ediliyor. Şeyl doğal gaz üretimi konusunda ABD diğer ülkelerin çok ilerisinde. Doğal gaz konusunda çok uzun süre kendi kendine yetecek pozisyonda. Dünyanın başka bölgelerinde de (hem konvansiyonel, hem de konvansiyonel olmayan) doğal gaz kaynakları bulundu. Bölgemiz Doğu Akdeniz bunlar arasında. Afrika’da Gana, Mozambik, Uganda, Tanzanya gibi ülkelerde doğal gaz bulundu. Avustralya, İngiltere gibi ülkelerde zengin şeyl doğal gaz kaynakları olduğu biliniyor. Dünyanın potansiyeli büyük. Asya ve Avrupa ülkeleri bu potansiyelden yararlanma çabası içinde. Hızlı teknolojik gelişmeler bu olanağı sunuyor. Bu gelişmeler jeopolitik sonuçlar doğuracak. Örneğin, Avrupa’nın Rusya doğal gazına bağımlılığı azalabilir.
Doğal gazın jeopolitik sonuçları konusunda Harvard Üniversitesi Kennedy Fakültesi Belfer Merkezi, Rice Üniversitesi Baker Enstitüsü Enerji Forumu ile birlikte, iki yıllık bir çalışmanın sonucunda, Temmuz 2012’de bir rapor açıkladı. “Doğal gazın jeopolitiği” (The Geopolitics of Natural Gas) başlıklı çalışmanın direktörlüğünü Amy Myers Jaffe ve Meghan L. O’Sullivan yaptı. Projeye üniversitelerden ve enerji endüstrisinden uzmanlar katıldı. Jeolojik veriler ve iktisat teorileri temelinde, doğal gaz üretimi ve tüketimindeki gelişmelerin ne gibi jeopolitik sonuçlar doğuracağı masaya yatırılmış. Dört senaryo temelinde, 2015, 2020 ve 2030’a kadar neler olabileceği tartışılmış. Doğal gaz ve enerji güvenliği konuları ile ilgilenenlerin bu raporu okumasında yarar var.
Rapora göre son 10 yılda doğal gaz alanında önemli gelişmeler oldu. 2000 yılından beri Kuzey Amerika’dakilli yapraktaşından (şeyl) üretilen doğal gazdaki artış, dünya doğal gaz piyasasını değiştiriyor; enerji jeopolitiği açısından ciddi sonuçlar doğuruyor. Jeologlar, şeyl formasyonlarının varlığını biliyordu ama teknoloji ve maliyetler işlenmelerine olanak vermiyordu. 2000 yılında ABD’de şeyl doğal gaz üretimi sıfırdı. 2010’da günde 10 milyar ayak küp (bcfd) miktarına ulaşıldı. Bu nedenle, ABD’de doğal gaz fiyatları düştü, ithalat azaldı. Gelecek 20 yıl içinde Kuzey Amerika’da üretilen şeyl doğal gazının miktarı 4 kat artacak. 2030’da ABD’nin doğal gaz üretiminin yarısı killi yapraktaşından (şeyl) elde edilecek. ABD’nin doğal gaz ithaları azalmaya devam edecek. 2030’da, günde 750 milyon ayak küp doğal gaz ihraç edeceği hesaplanıyor. Yani, ABD doğal gaz ihracatçısı olacak. 2030’a kadar likit doğal gaz(LNG) ihracatında Avustralya Katar’ı geride bırakacak. 2040’lı yıllarda Katar ve Avustralya, dünyanın likit doğal gaz ihracatının yüzde 40’ını gerçekleştirecek. En büyük oyuncular onlar olacak.
Doğal gaz kaynaklarındaki büyük artış Avrupalı tüketicilerin yararına olacak. Avrupa, doğal gaz ithalatında Rusya’ya alternatif kaynaklar bulacak. Rapora göre Rusya şimdiden durumu görerek Avrupa’ya sattığı doğal gazın fiyatında indirim yaptı. Avrupa’nın kendi şeyl doğal gaz üretimi 2020’de hatırı sayılır düzeye çıkacak. 2040’ta üretim, toplam piyasanın yüzde 20’sine ulaşacak. Bu bağlamda raporda Nabucco doğal gaz boru hattından da söz ediliyor. Daha ucuz Irak doğal gazının da Nabucco’ya bağlanmasından sonra hayata geçirileceği savunuluyor.
Avrupa dışında büyük doğal gaz ithalatçıları hangi ülkeler olacak? Çin ve Hindistan’ın doğal gaz talebi hızla artacak. Bu ülkelerin kendi doğal gaz kaynakları sınırlı. Artan talebi ithalatla karşılayacaklar. Dünyada doğal gaz üretiminin artması, Avrupa gibi Çin ve Hindistan’ın da yararına olacak. Çin’in doğal gaz talebini karşılamada Avustralya ve Katar önemli rol oynayacak. Rapora göre 2012 ile 2040 arasında global doğal gaz talebi ikiye katlanacak. 2020’lerin ortalarında Çin, doğal gaz ithalatında halen en büyük ithalatçı olan Japonya’yı geride bırakacak. 2040’ta Hindistan Çin’in doğal gaz ithalatının seviyesine ulaşacak.
Enerji üreten ve tüketen ülkelerde siyasi rejim değişikliği doğal gaz ve petrol piyasalarını etkileyebilir. Rapordaki senaryolarda, Rusya, Suudi Arabistan, Venezuela gibi enerji üreticisi ülkelerde siyasi rejimlerin çökme olasılığı ve bunun olası etkileri üzerinde duruluyor. İthalatçı ülkeler arasında Çin’de olası siyasi alt üst oluş veya ekonomik başarısızlığın ne gibi sonuçlar doğurabileceği değerlendiriliyor.
Elektrik enerjisi üretiminde doğal gaz kullanımı yaygınlaşıyor. Ulaşımda da yaygın olarak kullanılacak mı? Henüz bilmiyoruz. Ulaşımda doğal gaz daha fazla kullanılırsa talep artacak. Doğal gaz talebini etkileyecek bir diğer faktör yenilenebilir enerji alanındaki gelişmeler olacak.
Doğal gazla ilgili raporu hazırlayanlar çalışmalarına devam edecekler. Çıkacak yeni raporları yine gözden geçireceğiz.
