Ukrayna’nın başkenti Kiev’de 100’den fazla insanın ölümü ile sonuçlanan “Meydan mubarebesi” hızlı gelişmeleri tetikledi. Bazen zaman “hızlanır”. Şimdi Ukrayna zamanın hızlandığı, tarihin yazıldığı bir dönemden geçiliyor. Ülkede devrimci durum oluştu. Yönetilenlerin bir kısmı (Avrupa yanlıları) eskisi gibi yönetilmek istemiyor. Yönetenler de eskisi gibi yönetemiyor. Böylesi durumlarda önemli değişimler yaşanabiliyor. Bu tür durumlar ciddi tehlikeleri de barındırır. Krizin iyi yönetilmesi çok önemlidir. Meydan’da yaşanan kanlı olaylar Ukrayna’yı iç savaşın eşiğine getirmişti. İşte bu noktada AB’nin de katkısı ile iktidar ve muhalefet arasında uzlaşıya varıldı. Anlaşma yeni bir sürecin başlangıcı olabilir. Ancak, olaylar henüz tamamlanmış değil. Ukrayna’nın geleceği bu günlerde belirlenecek.
Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, muhalefetin temel talepleri olan erken seçimlere gidilmesini, Cumhurbaşkanı’nın yetkilerini sınırlayan 2004 Anayasası’na geri dönülmesini ve muhalefetle koalisyon hükümeti kurulmasını kabul etti. Kiev’e giden Almanya, Fransa ve Polonya Dışişleri Bakanları müzakerelerde önemli rol oynadı. Rusya, müzakereleri yakından izledi. Sonuçtan hoşnut olmasa da açıkça karşı çıkmadı. Böylece muhalifler önemli kazanımlar elde etmiş oldu. Parlamento, 30 aydır hapiste olan muhalefet lideri Yulia Timoşenko’nun serbest bırakılması kararı aldı. Gelinen noktada Yanukoviç’in siyasi geleceği belirsiz. Varılan anlaşmaya göre 10 ay daha iktidarda kalabilir. Ama bunu başarıp başaramayacağı meçhul. Bu satırlar yazıldığı sırada başkentten ülkenin ikinci büyük kenti Kharkiv’e gittiği yönünde haberler vardı. Kharkiv, Ukrayna’nın doğusunda , Rusya’ya yakın ve Yanukoviç taraftarlarının güçlü olduğu bir şehir. Yanukoviç’in orada taraftarlarını toparlamaya çalışacağı sanılıyor. Ancak Cuma günü Kharkiv’de büyük çaplı protesto gösterileri de yapılmıştı. Ülkenin doğusu genelde Rusya taraftarı. Yanukoviç bakalım bundan sonra ne yapacak? The Guardian gazetesi, muhalefetle varılan anlaşmaya rağmen iktidarda kalmasının zor olduğu değerlendirmesini yapıyor. Kendi partisinden bazı milletvekilleri onu terketti. Şimdiye dek ona destek veren bazı güçler bu desteği geri çekiyor. Meydan’daki göstericiler ona güvenmiyor. Kısacası Yanukoviç kaygan bir zeminde.
Geçen Kasım ayında Yanukoviç’e karşı önce öğrenciler Meydan’da protestoya başlamıştı. AB ile ortaklık anlaşmasının imzalanmamasını protesto ediyorlardı. Bu gençler ülkenin içinde bulunduğu durumdan hayal kırıklığı yaşayan, Avrupalı bir gelecek özlemi duyan gençlerdi. Güvenlik güçleri onlara karşı şiddet kullanınca “Afganistan emeklileri” Meydan’a indi. Bunlar Sovyet ordusunda Afganistan’da savaşmış emekli askerlerdi. “Çocuklarımızı korumaya geldik” dediler. Arkasından onbinler Meydan’a indi. Yanukoviç 16 Ocak’ta protesto hakkını neredeyse yasaklayan yasalar geçirdi. Amacı protestoları boğmaktı. Ama, bu hamle tam tersi sonuçlar doğurdu. Çığ gibi büyüyen protesto hareketi ölü ve yaralılara rağmen baş eğmedi, tehditlere göğüs gerdi ve Yanukoviç’i köşeye sıkıştırmayı başardı. Meydan, merkezi hükümet binalarının çok yakınında. Buradan 3 ay iktidara karşı direniş yapıldı. Protesto hareketine katılanlar çok farklı görüşleri, inançları temsil ediyorlar. Bildiğim kadarıyla Kırım Tatarları da protestolara destek verdiler. Meydan’da kurşunlara göğüs gerildi. Şimdi imzalanan anlaşma Meydan’da kahramanca direnen insanların başarısı. Rusya propagandası bu insanları karalamak için elinden geleni yaptı. Moskova kolay pes etmeyecek ama geri adım atmak zorunda kaldı. Son gelişmeler AB diplomasisi için de bir başarı.
Ukrayna’nın Batı ve Doğu şeklinde bölünmüş olduğunu biliyoruz. Basında çıkan haritalar bu bölünmüşlüğü çok iyi yansıtıyor. Bu noktadan hareketle Ukraynalılara “iki bölgeli, iki toplumlu, federal çözüm” önerilebileceğini yazmıştım. The Jamestown Foundation internet sitesinde yayınlanan “Ukraine’s Crisis and Federalization Options” (Ukrayna krizi ve federalleşme opsiyonu) başlıklı makalesinde Maksym Bugriy konunun bu yönünü inceliyor. Ukrayna’nın siyasi krizinden çıkış yolunun federal bir sistem olabileceğini, konunun ülkede tartışıldığını belirtiyor. İşin ilginç yanı Rusya federal çözüm düşüncesine destek veriyor. Putin’in danışmanlığını yapmış olan Andrei Illarionov, federal çözümün en ideal çözüm olabileceğini söylemiş. Rusya, bu şekilde Ukrayna’nın doğu bölgeleri, Kırım ve özellikle Karadeniz Filosu’nun konuşlandığı Sivastopol’da hakimiyet kurmayı planlıyor. Yanukoviç’in de bu fikre sıcak baktığı belirtiliyor. Bir ankete göre Ukraynalıların yüzde 48’i AB’ye üye olmayı, yüzde 38’i Rusya ile gümrük birliğine gidilmesini destekliyor. Vizyonların ne kadar farklı olduğu ortada. Şimdi yaşanacak gelişmelerden bağımsız olarak, bu derin bölünmüşlüğe bir çözüm bulunması gerekecek. Aksi takdirde iş bölünmeye kadar gidebilir.
Ukrayna tarihi günler yaşıyor. Otoriter rejimlerin yıkılması önemli ve olumludur. Fakat Ukrayna’nın sorunlarını aşmak için henüz kat edeceği uzun bir yol var.
