Türkiye ile Avrupa Birliği arasında 18 Mart’ta mülteciler konusunda imzalanan anlaşma 72 koşulun yerine getirilmesi halinde Haziran’dan itibaren Türkiye vatandaşlarına 3 aylık vizesiz Avrupa seyahati öngörüyor. AB Bakanı Volkan Bozkır, “Schengen bölgesine vizesiz girme kararı Haziran bitmeden alınabilir” demişti. Başbakan Ahmet Davutoğlu, “Vize serbestliği olmazsa geri kabul anlaşması da olmaz” uyarısında bulunarak iki konu arasında bağlantı olduğunu vurgulamıştı. Peki, imzaladığı anlaşma çerçevesinde AB Türkiye vatandaşlarına vizesiz seyahat hakkı verecek mi? 4 Mayıs Çarşamba bu açıdan çok önemli. Avrupa Komisyonu, vizesiz seyahatte ileri gidip gitmeme konusunda tavsiyede bulunacak. Komisyon’dan olumlu tavsiye çıkması durumunda vize konusu Avrupa Konseyi’ne gidecek. 28 AB üyesi ülkenin liderinden oluşan Konsey’de nitelikli çoğunlukla konunun onaylanması gerekiyor. Daha sonra Avrupa Parlamentosu’nun çoğunlukla kararı onaylaması lazım. Bu sürecin Haziran sonuna kadar tamamlanması amaçlanıyor. Çarşamba günü başayacak AB karar sürecinden sonuçta nasıl bir karar çıkacağı AB-Türkiye ilişkilerini ve 18 Mart mülteci anlaşmasının kaderini belirleyecek. Dolaylı olarak Kıbrıs’ı da etkileyebilecek bir süreç.
Türkiye, mülteciler konusunda pazarlığın kendine düşen tarafını yerine getiriyor. Türkiye’den Yunanistan’a geçen mülteci sayısında büyük düşüş oldu. Kasım 2015’te mülteci krizi konusunda Türkiye ile AB arasında ilk zirve toplantısı yapıldığında Türkiye’den Yunanistan’a günde ortalama 6800 mülteci geçiyordu. Şimdi bu rakam günde 80-90’a düştü. Bu açıdan Avrupa’nın şikayette bulunması mümkün değil. AB’nin talep ettiği 72 koşulun yerine getirilmesi konusunda da Türkiye yoğun çaba harcıyor. Avrupa Komisyonu’nun Çarşamba günkü toplantısına kadar 72 koşulun tümünün yerine getirilmesi beklenmiyor. Türkiye’nin 50 civarında koşulu yerine getirdiği belirtiliyor. Bu durumda Komisyon’un “Taleplerimizin büyük kısmı yerine getirildi, bu nedenle vize konusunda olumlu tavsiyede bulunuyoruz” deyip demeyeceği önemli. Almanya Başbakanı Merkel, Mart’ta yaptığı açıklamada Türkiye’nin tüm koşulları yerine getirmesi gerektiğini söylemişti. Avrupa Komisyonu Başkanı Jean-Claude Juncker de benzeri bir açıklama yapmıştı. Şimdi daha esnek olmak gerekip gerekmediği tartışılıyor. Alman Der Spiegel dergisi “Erdogan’s Big Prize: Europe At Odds over Visa Freedom for Turks” başlıklı yazısında Çarşamba günü Avrupa Komisyonu’ndan Türkiye için olumlu karar çıkmasının beklendiğini yazdı. 72 koşulun tümünü yerine getirme yerine “mümkün olanın en fazlasını” yerine getirme kriteri temel alınacak.
Türkiye ile AB arasındaki vize pazarlığında Türkiye’nin elinin daha güçlü olduğu görüşü ağırlıkta. AB’nin, özellikle de Almanya’nın 18 Mart mülteci anlaşmasına ihtiyacı var. Zaten pazarlık esas itibarıyla Türkiye ile Almanya arasında. Anlaşmanın mimarı sayılan Başbakan Merkel için konu çok önemli. Anlaşmanın çöpe atılmasını kesinlikle istemez. Bu durumda Türkiye’nin uyarılarını göz önünde bulundurmak zorunda. Der Spiegel, Merkel’in Almanya ve AB içinde bu konuda karşılaşmakta olduğu zorlukları aktarıyor. Bayan Merkel’in işi gerçekten zor.
Avrupalılar, vizesiz seyahatin Türkiye’den Avrupa’ya büyük göç dalgası ile sonuçlanmasından korkuyorlar. Çok sayıda Türkiye vatandaşının siyasi veya ekonomik nedenlerle Avrupa’ya giriş yapıp ya siyasi iltica talebinde bulunacağı, ya da 3 aylık sürenin sonunda geri dönmeyip kayıt dışı ekonomide çalışmayı, “kaybolmayı” tercih edeceğini düşünüyorlar. Bu konudaki korkuların aşırı sağ partiler tarafından propaganda malzemesi olarak kullanılması korkusu dile getiriliyor. Bayan Merkel’in iç politik zorlukları da var. Ortak olduğu Hristiyan Sosyal Birliği (CSU) ve kendi partisi içinde konuya karşı çıkanlar var. Vizesiz seyahat konusu Avrupa Konseyi’nde ele alındığı zaman karşı çıkabilecek üye ülkeler de var. Der Spiegel, Avusturya, Fransa, Macaristan, Polonya’nın karşı çıkabileceğini yazıyor. Avrupa Parlamentosu’nda da zorluklar yaşanabilir. Bayan Merkel’in tüm bu engelleri aşması gerekecek.
Yukarıda sözü edilen zorlukları aşmak için düşünülen formül “korkulanın başa gelmesi durumunda” yani çok sayıda Türkiye vatandaşının Avrupa’ya göç etmeye başlaması halinde vizesiz seyahatin iptali hakkının anlaşmaya dahil edilmesidir. Bir tür emniyet subabı. Almanya böylesi bir mekanizmayı savunuyormuş. Bu tür bir önlem engellerin aşılması için yeterli olur mu? Bekleyip göreceğiz. Çarşamba günü Komisyon’dan vizesiz seyahat lehine bir tavsiye çıkması önemli bir gelişme olacak. Ancak vizesiz Avrupa hedefinin gerçekleşmesi için Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu engellerinin de aşılması gerekecek.
