26 Şubat Cuma günü İran’da seçimler yapıldı. Bu seçimlerin önemli olmasının bir nedeni parlamento ile birlikte “Uzmanlar Meclisi”nin de seçiliyor olmasıdır. Uzmanlar Meclisi, ülkenin dini liderini seçme yetkisine sahiptir. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney 77 yaşındadır ve sağlık sorunları olduğu yönünde haberler var. Dolayısıyla şimdi seçilen Uzmanlar Meclisi büyük olasılıkla yeni dini lideri seçecek. İran siyasi sisteminde dini liderin belirleyici rolünü göz önünde bulundurduğumuzda ülkenin geleceğini belirleyecek seçimlerin yapıldığını anlarız. Haziran 2015’te Batı ile nükleer anlaşmaya varılmasından sonra yapılan ilk seçimler, reform yanlıları ile muhafazakar, sertlik yanlıları arasında bir mücadeleydi. Reformcu Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin amaçladığı reformları yapabilmesi için kendisine destek veren güçlerin seçimlerden başarı ile çıkması gerekiyor. Dolayısıyla hem Uzmanlar Meclisi, hem de parlamento seçimlerinin sonuçları İran’ın bundan sonraki yönünü, nereye gideceğini belirleyecek. Ortadoğu’da önemli bir aktör olan İran’ın geleceği hem bölge ülkelerini, hem de dünyayı yakından ilgilendirir.
İran’da seçimlere girecek adaylar din adamları ve hukukçulardan oluşan “Koruyucular Konseyi’nin elemesinden geçer. Örneğin Ayetullah Humeyni’nin torunu Hasan Humeyni’nin aday olmasına izin verilmedi. Adaylık başvurusu yapanların yarısı elendi. Bu anlamda seçimlerin tam demokratik ve adil seçimler olduğunu söylemek mümkün değil. Buna rağmen ülkedeki siyasi dengeleri bu seçimler belirliyor. Bu çerçevede de ciddi siyasi mücadele mümkündür. Cuma günkü seçimlerde 55 milyon civarında seçmen oy hakkına sahipti. Seçimlere katılım oranı yüzde 70 civarındaydı. İran parlamentosunda 290 sandalye var. Parlamento seçimlerinde 6 bin civarında aday yarıştı. Adayların 586’sı kadındı. Adaylar reformcu, ılımlılar ve muhafazakar, şahinler diye iki gruba ayrılıyor. Ülkenin en yüksek dini yönetim organı olan Uzmanlar Meclisi ise 88 kişiden oluşuyor ve 8 yıl görev yapıyor. Cuma günkü seçimlerde Uzmanlar Meclisi için 161 aday yarıştı. Bu satırlar yazıldığı sırada İran seçimlerinin sonuçları henüz belli olmamıştı. Ilımlı reformcuların önde gittiği, muhafazakarların keybeder durumda olduğu yönünde haberler geliyor. Tablonun yarın netleşmesi bekleniyor. Bakalım parlamentoda ve Uzmanlar Meclisi’nde nasıl dengeler oluşacak?
Nükleer anlaşma sonrasında İran’a uygulanan bir çok yaptırımın kaldırılması ve İran ekonomisinin yeniden dünya ekonomisinin parçası haline gelmesi ülkeye yeni ufuklar açıyor. Zengin enerji kaynaklarına ve oldukça gelişmiş bir ekonomiye sahip olan İran doğru politikaların uygulanması durumunda ciddi ekonomik başarılar elde edebilir. Petrol fiyatlarının düşük olması ekonomiyi olumsuz yönde etkiliyor. Yaptırımların yol açtığı hasarın giderilmesi kolay olmayacak. Geniş kapsamlı yapısal reformlara ihtiyaç var. Cumhurbaşkanı Ruhani, böylesi reformları hayata geçirmek istiyor. Yeni seçilen parlamentonun desteğini alabilmesi durumunda bunu yapabilir. Aksi takdirde etkisiz kalacak. İranlı seçmenler için en önemli konu ekonomi. Seçmenlerin çoğunluğu refah, daha iyi yaşam koşulları istiyor. Dünyaya açılmak, dünyanın parçası olmak istiyor. Nükleer anlaşma bu yönde atılmış ilk adımdı. Şimdi ülkenin kendi içine ve ekonomisine çeki düzen vermesi gerekiyor. Hasan Ruhani, reform vaadi ile Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanmıştı. 2017’de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerini yeniden kazanabilmesi vaad ettiği reformları hayata geçirip geçirmeyeceğine bağlı olacak.
İran seçimleri ülkenin sadece ekonomik geleceğini değil, siyasi geleceğini de belirleyecek. Reformcular kazanırsa sonuç Cumhurbaşkanı Ruhani’ye güven oyu olarak yorumlanacak. Seçim sonuçları ülkenin dış politikasını etkiler mi? Dış politika ve güvenlik konularında esas yetkiler dini liderin elindedir. Seçim sonuçlarının İran dış politikasında ciddi değişikliklere yol açması beklenmiyor. Ancak reformcuların başarılı olması durumunda daha pragmatik yaklaşımlar güç kazanabilir. İran’ın ve bölgenin çıkarına olan reformcuların güçlenmesidir. Bu çerçevede Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Ali Ekber Haşemi Rafsancani’nin Uzmanlar Meclisi’ne seçilmeleri önemli olacak. İran halkının reformcu adayları seçmiş olması dilekleriyle sonuçları izleyeceğiz.
