AB’nin içinden geçmekte olduğu süreçler, karşılaştığı ciddi zorluklar hepimizi yakından ilgilendirir. Sık sık AB konusuna değinmemin nedeni bu. Avrupa entegrasyonu projesinin başarıyla yoluna devam etmesi hem Avrupa, hem de dünya için yararlı olur. Şu sıralarda AB ile ilgili analizlerde karamsarlık ağırlıkta. Hemen hemen herkes AB’nin çökmesi olasılığından söz ediyor. Almanya eski Dışişleri Bakanı Joschka Fischer’in “21. Yüzyıla Hoşgeldiniz” başlıklı makalesi buna örnek. Fischer, Avrupa’nın intihar etmesi olasılığının artık düşünülemez bir şey olmadığı uyarısında bulunuyor. “Mülteci politikası nedeniyle Almanya Başbakanı Merkel iktidardan uzaklaştırılırsa, İngiltere AB’den ayrılırsa, Fransa’da Marine Le Pen Cumhurbaşkanı seçilirse ne olacak?” diye soruyor. AB projesi üzerinde kara bulutlar dolaşırken Dünya Ekonomik Forumu “Europe: What to watch in 2016-2017?” başlıklı bir rapor hazırladı. Raporda 2016-2017 döneminde AB’nin karşılaşacağı en önemli sorunların neler olacağı inceleniyor. Sorunlar nedeniyle üye ülkelerde halkın AB projesine desteği azalıyor. 2015’te her 10 AB vatandaşından sadece dördü AB konusunda olumlu düşünüyordu.
2008’de patlak veren mali kriz sonrasında AB ekonomik zorluklarla, Euro krizi, Yunanistan krizi ile boğuşmak durumunda kaldı. Şimdi ekonomik durumda görece bir iyileşme olsa da AB’nin ekonomi alanında çok düşük büyüme oranından üretkenlik, yenilenme gibi alanlarda sorunlar yaşadığı biliniyor. Yaşlanan nüfus bir diğer önemli sorun. Genç işgücüne ihtiyacı olan AB’nin mültecilere karşı takındığı tavır, halk arasında yayılan yabancı düşmanlığı akıl tutulması olarak nitelenebilir. Mülteci krizinin kökünde AB’ye komşu Ortadoğu’da yaşanmakta olan kaos ve savaşlar var. AB, kendine yakın Ortadoğu ve Ukrayna’da jeo-politik meydan okumalarla, tehditlerle karşı karşıya. Rusya’nın politikaları ciddi bir sorun. Ortak dış ve savunma politikası uygulayamazsa AB’nin bu meydan okumalarla baş etmesi mümkün olmayacak. 2016-2017 bağlamında AB için bir diğer önemli sorun İngiltere’nin durumu olacak. İngiltere AB üyeliğinden ayrılırsa Avrupa entegrasyonu büyük darbe almış olacak. İngiltere’nin kendisi için de olumsuz gelişmeler yaşanabilir. Örneğin İskoçya AB dışındaki bir İngiltere içinde kalmak isteyecek mi? Büyük olasılıkla istemeyecek ve ayrılma talebi güçlenecek.
Eurobarometre’ye göre AB vatandaşları için 2015’te en önemli sorun mülteci sorunuydu. 2015 ilkbaharında bu konuyu en önemli sorun olarak görenlerin oranı yüzde 40’ın altındayken 2015 sonbaharında yüzde 60’a yaklaştı. Kısa sürede büyük bir artış. AB vatandaşları için ikinci en önemli sorun terörizm. Bu konudaki oranlarda da ilkbahardan sonbahara artış var. Ekonomik sorunlar üçüncü sırada yer alıyor ve ilkbahara göre sonbaharda düşüş var. Sorunlar sıralamasında kamu maliyesi dördüncü sırada, enflasyon beşinci sırada, iklim değişikliği altıncı sırada yer alıyor. Demek ki AB vatandaşları için en önemli sorun mülteci krizi ve AB hala bu konuda ortak bir politika oluşturabilmiş değil. AB’nin temellerini sarsan da mülteci krizi. Dünya Ekonomik Forumu raporuna göre 2016-2017 döneminde mülteci konusu AB’nin en önemli konusu olmaya devam edecek. 2015’te 28 AB üyesi ülkede 1 milyon civarında sığınma başvurusu yapıldı. 2014’te bu rakam 600 bindi. Rapora göre bu rakamları büyütmemek gerek. Son 5 yıl içinde AB ülkelerinde sığınma başvurusu yapanların sayısı AB nüfusunun yüzde 0.4’ünü oluşturur. Ancak mültecilerin ülkelere göre dağılımı farklı. Nüfusuna göre en çok mülteci İsveç’e gitti. Bu nedenle geçmişte mülteci dostu olarak bilinen bu ülkede yabancı düşmanlığı ve çirkin tezahütleri arttı. Suriye, Irak, Afganistan gibi ülkelerde barış ve istikrar sağlanmadığı sürece mülteci akını devam edecek. İstikrarsızlık, ekonomik sorunlar yaşayan Afrika’dan da göç devam edecek.
AB’nin mülteci krizi ile jeo-politik sorunları bir biri ile bağlantılıdır. Soğuk Savaş sonrası dönemde yaşanan olumlu jeo-politik ortam gerilerde kaldı. Tehditler arttı. 2016-2017 döneminde bu eğilimin devam etmesi bekleniyor. AB kendine komşu ülkelere istikrar götürme iddiasındaydı. Şimdi bu bölgeler AB’nin kendi istikrarı için tehlike oluşturuyor. Rusya’nın izlediği politikalar AB’yi savunma ve güvenlik politikalarını gözden geçirmeye zorluyor. Rusya ile komşu olan AB üyesi ülkeler kendilerini güvende hissetmiyorlar. Suriye ve genelde Ortadoğu’daki gelişmeler AB’yi etkiliyor. Rapora göre bu ortamda AB Türkiye ile ilişkilerini geliştirmek isteyecek. Türkiye’ye ihtiyacı var. 2016-2017’de AB-Türkiye ilişkilerinin nasıl seyredeceğini göreceğiz. İşin püf noktası AB’nin ortak dış ve savunma politikası uygulayıp uygulamayacağı.
Raporun sonunda “Her şey yanlış giderse” ve “Her şey doğru giderse” diye biri kötümser, biri iyimser iki senaryo var. 2016-2017’nin AB’nin kaderini belirleyecek bir dönem olacağı ortada.
