Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Dış Politika Programı’nın “Ortadoğu’da Türkiye algısı 2013” başlıklı araştırmasının sonuçları açıklandı. Bu çalışma 5 yıldan beri sürdürülüyor. Araştırmanın sonuçları konusunda Türkiye gazetelerinde haberler ve yorumlar yer aldı. Sami Kohen’in “Ortadoğu’da Türkiye algısı neden geriledi?” başlıklı köşe yazısı buna bir örnek. Mensur Akgün ve Sabiha Senyüzel Gündoğar imzalı TESEV araştırmasının bütününe bakarak ben de bir şeyler yazmayı gerekli gördüm. Konu ile ilgilenenler araştırmayı TESEV internet sitesinden indirip okuyabilir.
TESEV araştırması 16 ülkede yapıldı. Bu ülkeler Mısır, Ürdün, Lübnan, Filistin, Suudi Arabistan, Suriye, Tunus, Yemen, Libya, Körfez ülkeleri, Irak ve İran. Araştırma 18 yaş üstü 2 800 katılımcıyla 15 Ağustos-13 Eylül 2013 tarihleri arasında gerçekleştirildi. Araştırmanın sonucuna göre Mısır ve Suriye’de düşüşe rağmen Türkiye’nin imajı gücünü koruyor. Türkiye hala bölgenin güçlü siyasi aktörlerinden biri olarak görülüyor ve model olarak algılanıyor. Mısır ve Suriye’de malum nedenlerle Türkiye’ye duyulan sempatide azalma var. Türkiye’nin mezhebe dayalı siyaset izlediği algısı 11 puanlık bir artışla yüzde 39’a ulaşmış. Bu algının azalması için Türkiye’nin çaba harcaması gerekecek. “Türkiye hükümetinin kendi hükümetlerine dostça davrandığını düşünenlerin oranının en yüksek olduğu yerler Libya (yüzde 90), Tunus ve Ürdün (yüzde 88), Filistin (yüzde 87) ve Yemen (yüzde 85). İran’da benzer şekilde düşünenlerin oranı yüzde 78.” Suriye’de yüzde 88 Türkiye hükümetinin kendi hükümetlerine dostça davranmadığını düşünüyor. Mısır’da bu oran yüzde 68. Bu iki ülkede Türkiye aleyhinde bir algılama olduğu ortada.
Araştırmanın temel bulguları şöyle sıralanıyor: 1. Türkiye’nin Ortadoğu’daki rolüne destek. 2. Türkiye ve Suudi Arabistan bölgenin siyasi gücü olarak görülüyor. 3. Bölge genelinde en sevilen ülke artık Türkiye değil Birleşik Arap Emirlikleri. 4. Türkiye model olarak görülmeye devam ediyor. 5. Türkiye’nin iç siyasetine ilgi yüksek değil. 6. Türkiye’nin mezhebe dayalı siyaset izlediği algısı artıyor. 7. Bölge genelinde katılımcıların yüzde 59’u gelecekten umutlu. Gelecekten en az umutlu olanlar Iraklılar. İnsanlar için en önemli sorun ekonomi. 8. Bölgeye en büyük tehdidin İsrail ve ABD olduğu düşünülüyor. 9. Araştırmaya katılanların yüzde 76’sı hukukun meşruiyetini dinden aldığı görüşünü savunuyor. Suudi Arabistan, Yemen ve Libya’da bu oran yüzde 85. 10. Mısır’da darbeye olumlu bakanların oranı yüzde 67.
Halk için ekonomik sorunların birinci sırada yer alması önemli bir bulgu. “Ekonomik sorunları ülkesinin en önemli meselesi olarak görenlerin en fazla olduğu ülke yüzde 86 ile İran. Ekonomiyi yüksek bir oranla önceleyen ikinci ülke yüzde 66 ile Ürdün.” Ekonomiden sonra ikinci en önemli konu güvenlik. Güvenlikten sonra siyasi konular yer alıyor. TESEV araştırması Ortadığu’da İslamcı gruplara bakış açısı konusunda da ilginç veriler içeriyor. Bu gruplar içinde en fazla destek alan Hizbullah. “Kendilerine okunan yedi grup hakkında düşüncelerini olumlu/olumsuz olarak belirtmeleri istendi. Adı geçen gruplar arasında bölge genelinde en olumlu değerlendirilen yüzde 44 ile Hizbullah. İkinci sırada yüzde 42 ile Hamas geliyor. Müslüman Kardeşler’in bölge genelinde olumlu görülme oranı yüzde 35. Aynı oran Selefi gruplar için yüzde 22, Vahabiler için yüzde 10, El Kaide için yüzde 7. Fethullah Gülen Hareketi’nin bölgede olumlu görülme oranı ise yüzde 10.”
Bölgenin İran’a bakışı da önemli. “Katılımcıların yüzde 50’si Ruhani’nin Cumhurbaşkanı seçilmesinin İran ve halkı için iyi olacağı görüşünde; yüzde 24’ü değişiklik yaratmayacağını, yüzde 10’u ise daha kötü olacağını belirtiyor.” İranlıların yüzde 77’si Ruhani’nin ülke için iyi olacağına inanıyor. İran’ın nükleer silah geliştirmesine yüzde 42 destek vermiyor, yüzde 38 ise bu fikri destekliyor. Katılımcılara “Arap Baharı”na bakışları da soruldu. Irak dışında Arap Baharı’nın etkisini olumlu değerlendirme oranı tüm ülkelerde düşüşte.
Dış dünyaya bakışta Çin’in yıldızının parlamakta olduğu görülüyor. “Bölge genelinde katılımcılar tarafından en dost görülen yüzde 80 ile Çin Hükümeti. Çin Hükümetini yüzde 71 ile Rusya Hükümeti takip ediyor. NATO ve ABD 2012 yılında olduğu gibi 2013’te de katılımcıların hükümetlerine en az dost gördükleri iki aktör.”
Araştırmanın sonsözünde Türkiye için “model olarak görülmesinden, kendisine karşı sempati duyulmasından, bölgede daha aktif rol almasına ilişkin beklentiden yararlanıp, bölgesinin istikrarına ve esenliğine katkıda bulunabilir. Türkiye’nin Ortadoğu’daki imajı başka ülke ve bölgelerle olan ilişkilerinde de yararlanabileceği bir kaynaktır” deniyor. Bu görüşlere katılmamak mümkün değil.
