Bugün Ukrayna ve Tunus’ta parlamento seçimleri yapılıyor. Farklı nedenlerle de olsa her iki ülkedeki seçimler son derece önemli, hatta tarihi. Ukraynalılar ve Tunuslularla birlikte dünya bu seçimleri yakından izliyor ve sonuçlarını merak ediyor. Konu sadece Ukrayna veya Tunus’la sınırlı değil. Ukrayna seçimleri Rusya, AB ve Rusya-Batı ilişkilerini şekillendirebilir. Tunus “Arap Baharı” çerçevesinde görece başarılı tek ülke. Mısır yeniden askeri diktatörlüğe döndü. Libya ve Yemen kaos içinde. Suriye’de iç savaş yeni boyutlar kazanarak devam ediyor. Tunus istisna gibi. Seçimler Ukrayna ve Tunus’u nasıl etkileyecek?
İsveç eski Dışişleri Bakanı Carl Bildt, Ukrayna seçimlerinin önemini vurgulamak için “Ukrayna’nın geleceği Rusya’nın geleceğini belirleyecek, Rusya’nın geleceği Avrupa’nın geleceği üzerinde önemli sonuçlar doğuracak” (The future of Ukraine will decide the future of Russia, and the future of Russia will have a substantial impact on the future of Europe) diye yazdı. İşte Ukrayna seçimleri bu kadar önemli.
Ukrayna’da bugün yapılmakta olan parlamento seçimleri eski devlet başkanı Viktor Yanukovich’in protestolarla iktidardan devrilmesinden sonra ilk parlamento seçimleri. Bu süre zarfında Rusya, Ukrayna’ya ait olan Kırım’ı ilhak etti ve ülkenin doğusunda ayrılıkçı hareketler oluşturdu. Ülke batı ve doğu şeklinde ikiye bölündü. Yaşanan çatışmalarda 3 bin civarında insan hayatını kaybetti. 400 bin Ukraynalı ülke içinde göçmen. Ukrayna ekonomisi çok kötü durumda. Doğal gaz ihtiyacı açısından Rusya’ya muhtaç ve Rusya doğal gazı bir silah olarak kullanıyor. Tüm bu yaşananlar nedeniyle Rusya-Batı ilişkileri çok gerginleşti. Batı, Rusya’ya yaptırımlar uygulamaya başladı. Soğuk Savaş dönemini hatırlatan bir durum oluştu. George Soros’un The New York Review of Books’ta yayınlanan “Avrupa uyan” (Wake up Europe) başlıklı yazısı buna örnek. Soros’a göre Rusya Avrupa’nın varlığını tehdit ediyor.
Bugünkü seçimler nasıl bir parlamento oluşturacak? Ukrayna Parlamentosu Rada’da 450 koltuk için 29 parti yarışacak. Anketler Cumhurbaşkanı Poroshenko and Kiev Belediye Başkanı Vitali Klitschko’nun oluşturduğu ittifakın en fazla oyu alacağını gösteriyor. Parlamentoya çok sayıda yeni politikacı girecek. Parlamentoda Batı ve AB yanlılarının ağırlıkta olması bekleniyor. Rusya bundan rahatsız olacak. Poroshenko’nun Rusya’yı memnun edecek bir ismi Başbakan ataması çok zor. O zaman Putin, doğal gaz dahil elindeki tüm olanakları kullanacak ve Ukrayna’yı baskı altına alacak. Batı, Ukrayna’ya gerekli ekonomik, diplomatik, askeri desteği verecek mi? Ukrayna’yı yine zor günler bekliyor.
Tunus’taki seçimlerin büyük oranda özgür bir ortamda gerçekleşmesi bekleniyor. Arap dünyasında özgür ve adil seçimler görmek pek mümkün olmadığı için Tunus örneği önemli. Bazı radikal gruplar seçimlere gölge düşürmek için provokasyon yapamaz mı? Bu tehlike var. Güvenlik güçlerinin uyanık olmaları gerekiyor. Seçimlerde esas yarış İslamcı Nahda Partisi ile Tunus’un Çağrısı (Nida Tunus) partisi arasında olacak. 87 yaşındaki El-Baci Kaid es-Sebsi liderliğindeki Tunus’un Çağrısı, İslamcılardan korkan ve otoriter rejim dönemindeki istikrarın nostaljisini yaşayan kitlelere hitap ediyor. Tutucu bir hareket. Raşid Gannuşi liderliğindeki Nahda, “ılımlı” İslamcılara örnek olarak gösteriliyor. Otoriter rejimin yıkılması sonrasında Gannuşi, Mısırdaki Müslüman Kardeşler’in hatalarına düşmedi. Çatışmacı değil, daha uzlaşıcı bir çizgi izledi. Farklı siyasi güçler arasında diyalog ve uzlaşı sağlanabildi. Bu nedenle Tunus demokrasi açısından umut veren bir Arap ülkesi. Bugünkü seçimler bu umudu güçlendirebilir mi? Göreceğiz.
Hem Ukrayna, hem de Tunus’ta halk kitleleri için birincil konu ekonomik refahtır. Her iki ülkede de otoriter rejim döneminde ekonomi ülkeyi yönetenlerin çiftliği gibiydi. Yolsuzluk yaygındı. Özellikle Tunus’ta yoksulluk, gençler arasında işsizlik yaygındı ve hala yaygın. Her iki ülkede de halk ayaklanarak otoriter rejimleri devirdi. Ayrı coğrafyalar ve ayrı kültürel-dini alanlardaki bu iki ülkenin tabii ki çok farklılıkları var. Otoriter rejimlerden kurtulan bu iki ülkenin seçmenleri bugün sandık başında iradelerini ortaya koyuyor. Ukrayna’da 36 milyon, Tunus’ta 5 milyon kişi oy kullanma hakkına sahip. Tarihi bu seçimlerin halkın refah düzeyini, insan haklarını ve demokrasiyi güçlendiren sonuçlar vermesini diliyoruz. Her iki ülkedeki seçimlerin sonuçlarını yakından izleyeceğiz.
