Krizler bölgesi Ortadoğu’da şimdi çok büyük çaplı bir kriz yaşanıyor. Suudi Arabistan’ın petrol tesislerine yönelik saldırılar bir savaşa yol açacak mı? Bilmiyoruz ama çok tehlikeli bir durum oluştuğu ortada. Suudi Arabistan’ın petrol üretiminin yarısını saf dışı bırakan ve dünya piyasalarında petrol fiyatlarının (şimdilik) yüzde 20 oranında artmasına yol açan saldırılara ABD ve Suudi Arabistan’ın cevabı ne olacak? Bu krizin oluşmasında büyük sorumluluk payı olan Donald Trump ne yapacak? “Ateşe hazırız” diye açıklama yaptı ama bir savaş durumunda Suudi Arabistan petrol tesisileri yeni saldırılara hedef olabilir. Petrol fiyatları daha da artabilir. Herkesin soğukkanlı olmasını gerektiren bir krizle karşı karşıyayız.
Suudi Arabistan’a yönelik saldırıları Yemen’den Husiler üstlendi. Saldırıyı 10 İnsansız Hava Aracı (İHA) ile gerçekleştirdiklerini belirttiler. Bilindiği gibi Suudi Arabistan Yemen’deki savaşa askeri müdahalesi ile Husilerle savaşa girmişti. Bu savaşı kısa sürede kazanacağını zannediyordu ama bu gerçekleşmedi. Husiler yenilmedi ve Suudi Arabistan içindeki hedefleri vurmaya başladılar. Savaşı Suudi Arabistan topraklarına taşıdılar. Son saldırı en büyük saldırıydı ve Suudi Arabistan (ve petrol ithal eden ülkeler için) çok pahalı bir fatura getiriyor. Ülkenin can damarları vuruldu. Husilerin İran tarafından desteklendiği sır değil. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Başkan Donald Trump saldırıyı İran’ın düzenlediğini söylüyorlar. İran bu iddiaları reddediyor. Büyük olasılıkla Suudi Arabistan yöneticileri de saldırıyı İran’ın düzenlediğini düşünüyorlar.
Tüm bu gelişmelerin gerisinde ABD’nin İran’la imzalanan nükleer anlaşmadan çekilmesi ve bu ülkeye yaptırımlar uygulaması yatmaktadır. İran’la nükleer anlaşma bölgeyi rahatlatmış ve İran’ın yeniden dünyaya entegre olması sürecini başlatmıştı. Donald Trump’ın anlaşmadan çekilme kararı büyük bir hataydı. İran’da rejim değişikliği olması veya Trump’ın istediği koşullarda İran’ın müzakere masasına oturması hesapları yanlıştı. İran bu baskılara kendi olanaklarıyla cevap vermeye başladı. Bizzat kendisinin bir şey yapmasına gerek yok. Bölgedeki müttefikleri onun adına saldırılar düzenleyebilirler. Suudi Arabistan’ın petrol tesislerine yönelik saldırı çok riskli bir iş. İran böyle bir karar almışsa çok büyük bir risk aldığı ortada. Tabii İran yöneticileri risk almakla biliniyor. Şimdi ortada tüm taraflar için çok tehlikeli bir durum var. Büyük olasılıkla İran, ABD ve Suudi Arabistan savaş istemiyor. Buna rağmen bir savaş patlak verebilir. Böylesi bir savaş bölge için felaket olacak.
Son saldırılar Suudi Arabistan petrol tesislerinin ne kadar korumasız ve saldırıya açık olduğunu gösterdi. Su tesisleri için de aynı şey geçerli. Suudi Arabistan silahlanma için muazzam paralar harcıyor ama güvenliğini sağlayamıyor. Ucuz İHA’lar çok büyük zararlara yol açabilir. Silahlı İHA’larla saldırı Ortadoğu’da giderek daha fazla kullanılıyor. Financial Times gazetesinde yer alan “Saudi oil attacks highlights Middle East’s drone war” başlıklı yazıda belirtildiği gibi bu silahlar bölgede yeni tehlike oluşturuyor. Bunlarla baş etmek çok zor. Çok pahalı savunma sistemlerinin İHA’lara karşı yapabileceği fazla bir şey yok. Hava uyarı sistemlerini farkedilmeden geçip hedefleri vurabiliyorlar. Financial Times yazısında belirtildiği gibi Irak, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkeler İHA satın alıyorlar. İsrail, Türkiye ve İran ise İHA üretiyor. Suudi Arabistan’a yönelik saldırılar “İHA savaşlarını” yeni bir seviyeye yükseltti.
Donald Trump İran konusunda görüş farklılıkları nedeniyle Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’u görevden aldı. Bolton savaş yanlısıydı. Belli ki Trump savaş istemiyor. Seçimlere giderken savaşa girmesi akıllıca olmaz. Şimdi Ulusal Güvenlik Danışmanı yok ama önünde başkanlık döneminin en büyük krizi var. İran’la bir uzlaşıya varmak istiyorsa krizi akıllıca yönetmesi gerekecek. İran’la diyalog yolları bulmalıdır. Bunu yapabilir mi? Suudi Arabistan’ı yönetenler kendilerine çok büyük zarar verilebileceğini gördüler. Yemen’deki savaş devam ettikçe bu tür saldırılar tekrarlanabilir. Akıllı yaklaşım İran’la savaştan uzak durmak ve Yemen savaşına en kısa sürede bir çözüm üretmek olur. Bunu yapabilirler mi? İran’ı yönetenler Suudi Arabistan’ın içine düştüğü durumu mutlulukla izliyor olabilirler ama savaş tehlikesinin üzerlerinde dolaştığını görmezden gelemezler. ABD ile savaş işlerine gelir mi? Gelmez. Gerginliği yumuşatmak en akıllı yaklaşım olur.
Suudi Arabistan saldırıları sonrasında Ortadoğu’da savaş tehlikesi arttı. Durum çok ciddi. Tehlikeyi atlatma konusunda tüm taraflara görev düşüyor.
