İsrailli seçmenler 9 Nisan’da parlamento seçimleri için sandık başına gidiyor. Bu seçimler Başbakan Netanyahu’nun siyasi kaderini belirleyecek. Seçimleri Netanyahu konusunda referandum olarak görenler var. Netanyahu 2009’dan beri ülkesinin başbakanı. Daha önce 1996-1999 döneminde de başbakanlık yapmıştı. Sanırım İsrail’in kurucusu David Ben Gurion’dan sonra en uzun süre başbakanlık yapmış politikacıdır. İsrail, Ortadoğu’da cumhurbaşkanlarını, başbakanları hapse gönderebilen tek ülke. 2000-2007 döneminde İsrail’in 8. cumhurbaşkanı olan Moshe Katsav hapse mahkum edilmişti. 2006-2009 arasında İsrail’in 12. başbakanı olan Ehud Olmert de hapis cezası almıştı. İsrail başsavcısı Başbakan Netanyahu’yu mahkemeye sevketti. Aleyhinde çeşitli suçlamalar var. Netanyahu 9 Nisan’da seçimleri kazanırsa başbakan sıfatıyla mahkeme işini daha kolay atlatabilir. Kaybederse hakim karşısına çıkacak ve suçlu bulunması durumunda hapse gidecek.
Netanyahu İsrail’in politikalarını yeniden şekillendiren kişi. Beğenmesek de usta, kurnaz bir politikacı olduğunu kabul etmeliyiz. Ülke ekonomisini başarılı bir raya oturttu. İran’a yönelik tehditlerine rağmen büyük maceralardan kaçındı. İran’la Suudi Arabistan arasındaki rekabetten yararlanarak bazı Arap rejimleri ile yakınlaştı. Çin ve Rusya ile iyi ilişkiler geliştirdi. Tabii en büyük destekçisi ABD Başkanı Donald Trump. Tüm ABD hükümetleri İsrail’i destekler ama Trump ABD elçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıyarak ve Golan Tepeleri’nin ilhakını tanıyarak Netanyahu’ya büyük “hediyeler” verdi. Seçimlerin hemen öncesinde gelen Golan Tepeleri kararı açıkça Netanyahu’ya seçim desteğiydi. Netanyahu içte aşırı milliyetçi söylemleri güçlendirerek seçim yatırımı yaptı. Yahudi olmayan İsrail vatandaşlarını ikinci sınıf vatandaş konumuna sokan “Yahudi ulus devleti” yasasını geçirtti. Açıklamalarında Arapları hedef aldı. Bakalım bu şoven, aşırı milliyetçi söylemler ve Trump’ın “hediyeleri” seçimleri kazanmasına yetecek mi?
İsrail demokrasi ile yönetilen bir ülke ama emekli generallerin politikada sık sık boy gösterdiği de bir ülke. Yitzhak Rabin, Ehud Barak, Ariel Şaron asker kökenli başbakanlardı. Şimdi 9 Nisan seçimlerinde Netanyahu’nun esas rakibi de emekli general Benny Gantz. Gantz, İsrail Genel Kurmay Başkanı idi ve şimdi Mavi ve Beyaz Partisi lideri olarak Netanyahu’yu iktidardan indirebilecek kişi olarak görülüyor. İşin ilginç yanı seçim kampanyasında Gantz da milliyetçi söylemelere ağırlık veriyor. Sadece Yahudi ve Siyonist partilerle hükümet kuracağını söylüyor. Yani Araplara ve Siyonism karşıtların yer yok. Bu durumda parlamentoda çoğunluk sağlaması mümkün olur mu? Göreceğiz. İsrail’de hükümet kurmak için 120 sandalyeli parlamentoda 61’e ulaşmak gerek. Şu anda muhalefet partilerini bir araya getiren tek şey Netanyahu’ya karşı olmak. Netanyahu sonuçta başbakan olamazsa muhalefet kendi arasında koalisyon kurabilecek mi?
İsrail seçim sisteminde bir partinin parlamentoya girebilmesi için yüzde 3.25 oranında oy alması gerekiyor. Bu çerçevede çok sayıda küçük parti parlamentoya giriyor. Hükümet kurabilmek için bu partilerin bazıları ile işbirliği yapmak gerek. Kimin başbakan olacağı bu tür işbirliklerine bağlı. Küçük dinci-sağcı partiler soldaki küçük partilere göre daha çok sandalye kazanırsa Netanyahu’nun yeniden başbakan olma olasılığı artar.
Kuşkusuz İsrail’in en önemli sorunu Filistinlilerle bir anlaşmaya varılıp varılmayacağı sorunudur. Ancak bu konuda ne Natanyahu, ne de Gantz kalıcı bir çözüm vizyonu ortaya koyuyorlar. Netanyahu, zamanın İsrail’in lehine çalıştığına inanarak statükonun devamı, Yahudi yerleşimlerinin artması lehinde çaba harcıyor. Böylece iki devletli çözüm perspektifini ortadan kaldırmış oluyor. Peki, İsrail ilelebet şimdiki statükoyu sürdürebilir mi? Tek devlet olacaksa Filistinlilerin statüsü ne olacak? Gantz ve partisinin de bu konularda net bir vizyonu yok. Bu nedenle 9 Nisan seçimlerinin sonuçları İsrail-Filistin anlaşmazlığı açısından ciddi değişiklik yaratmayacak gibi.
Seçimlere sayılı günler kala anketler ne diyor? Anketler bir çok kez yanıldığı için ortaya konan verilere güvenmek zor. Kanal 12’nin yaptırdığı son ankete göre Gantz Netanyahu’dan daha fazla sandalye kazanacak. Bu anketin sonuçlarına göre Gantz’ın Mavi ve Beyaz partisi 30 sandalye, Netanyahu’nun Likud Partisi 26 sandalye kazanacak. İşçi Partisi’nin ise 10 sandalye kazanması bekleniyor. Sağ partilerin toplam sandalye sayısı 64 olarak görünüyor. Bu da Netanyahu’nun yeniden başbakan olma şansını artırıyor. Anketlerin sonuçlarına ihtiyatla yaklaşmakta fayda var. İsrail’in Arap vatandaşları ne yapacaklar? Genelde Arapların seçimlere katılım oranı düşüktür. Kaç Arap milletvekilinin parlamentoya gireceği koalisyon hesapları açısından önemli.
İsrail seçimlerinin sonuçlarını ilgiyle izleyeceğiz.
