Ağustos 1947’de İngiltere Hindistan’a bağımsızlık verirken ülkenin bölünmesine karar vermişti. Müslümanlar Hindistan’dan ayrılarak Pakistan’ı kurdular. Ayrılma kanlı oldu. Yüzbinlerce insan öldü. Bu ayrılma sırasında Keşmir bölgesi konusunda anlaşmazlık yaşandı. Keşmir ikiye bölündü ve anlaşmazlık günümüze kadar devam ediyor. Hindistan ve Pakistan 1947’den bu yana dört kez savaştılar. Son günlerde 1999 yılından bu yana iki ülke arasında yaşanan en ciddi gerginlik “Acaba yeni bir savaş çıkar mı?” sorusunu akla getirdi. Her iki ülke nükleer silahlara sahip olduğu için böylesi bir savaş korkunç sonuçlara yol açabilir. Ayrıca Hindistan Endonezya ve Pakistan’dan sonra dünyada en büyük Müslüman nüfusa sahip ülkedir. Büyük güçler bu tehlikeli gerginliğin giderilmesi amacıyla devreye girdiler.
Olayların nasıl geliştiğini hatırlayalım. Euronews Türkçe konuyu özetledi: “Hindistan ve Pakistan arasında sınır ihtilafının bulunduğu Keşmir bölgesinde, 14 Şubat’ta paramiliter kuvvetleri taşıyan bir konvoya düzenlenen intihar saldırısında en az 40 güvenlik görevlisi hayatını kaybetmişti. Hindistan bu saldırıdan Pakistan istihbarat servisini (ISI) sorumlu tuttu. Pakistan ise suçlamaları reddetti. Saldırının ardından, Salı günü Hindistan, ‘militanların eğitim kamplarını hedef aldıkları’ iddiasıyla Pakistan’a hava saldırısı düzenledi. Pakistan ise Hindistan’a ait bir uçağı sınır ihlali yaptığı gerekçesiyle düşürdü.” Uçağın pilotu Pakistan tarafından esir alındı. Pakistan “İyi niyet göstergesi” olarak Cuma günü pilotu serbest bıraktı. Hindistan güvenlik güçlerine yönelik saldırıyı Ceyş-i Muhammed örgütü üstlendi. Krizin bundan sonra nasıl gelişeceğini, gerilimin azalıp azalmayacağını bekleyip göreceğiz. Çok ciddi bir kriz yönetimine ihtiyaç olduğu ortada. Krizin küçümsenmemesi gerekir. Savaşlar hep kriz sonrasında başlar. Savaş her iki ülkenin de aleyhine olur.
Bu tür durumlarda iç politika da önemli rol oynar. Hindistan’da Nisan-Mayıs aylarında genel seçimler yapılacak. Hindu milliyetçiliği politikaları ile tanınan Başbakan Narendra Modi Pakistan’a karşı tavrını belirlerken seçimleri de hesaba katacak. Pakistan karşısında güçlü görünmek isteyecek. Hindistan medyasında savaş, intikam çığlıkları atanlar var. Pakistan Başbakanı İmran Khan geçen yıl göreve geldi. Ülkesi ciddi ekonomik sorunlar yaşıyor. Suudi Arabistan, Çin gibi ülkelerden mali kaynak bulmaya çalışıyor. O da Hindistan karşısında zayıf görünmek istemeyecek. Popülist politikalar her iki tarafa da zarar vermekten başka işe yaramaz. Pakistan’ın Hintli pilotu serbest bırakma kararı doğru yönde atılmış bir adımdı. Her iki ülkenin de sorumlu davranması, iç politik hesaplara, popülizme teslim olmaması, ateşle oynamaması gerekir. Yanlış hesaplar korkunç sonuçlara, felakete yol açabilir. Sorunlara diplomasi yolu ile çözüm bulmaya çalışmak en akıllı yaklaşım olur.
Bu krizin kaynağı olan Keşmir sorunu yakında çözümlenmeyecek. Keşmir bölünmüş olmaya ve şiddet olaylarına, radikal örgütlerin eylemlerine sahne olmaya devam edecek. Keşmir sınırı boyunca iki ülkenin askerleri zaman zaman birbirine ateş açmaya devam edecek. Hindistan ve Pakistan’ın bu sorunla yaşamayı öğrenmeleri gerek. Bu tür toprak anlaşmazlıklarının çözümü çok çok zordur. Hatta imkansızdır. Ne Pakistan, ne de Hindistan geri adım atar. Dolayısıyla bu anlaşmazlık varlığını sürdürecek ve zaman zaman krizlere yol açacak. Önemli olan bu krizleri aşmayı öğrenmek ve aralarındaki soğuk savaşı sıcak savaşa dönüştürmemektir. Keşmir için iki kez savaşan iki ülkenin soğukkanlı olmayı öğrenmekten başka akıllı seçenekleri yoktur. İşbirliği yapmayı öğrenseler belki sorunların çözümü kolaylaşır. İşbirliği her iki ülkenin de yararına olacaktır. Özellikle de Pakistan’ın. Pakistan ciddi iç sorunlarını çözememiş bir ülke. Hindistan ise hızla yükseliyor.
Hindistan-Pakistan krizinin aşılmasında üçüncü ülkeler, özellikle büyük güçler rol oynamalıdır. Arabuluculuk çalışmaları taraflara yardımcı olabilir. Bazı ülkeler arabuluculuk yapabileceklerini açıkladılar. Bu olumludur. Ne var ki sonuçta krizi aşmak, ilişkileri düzeltmek esas olarak iki ülkenin görevidir. Sadece şimdiki krizi değil aralarındaki sorunları, gerginlikleri aşmak için uzun vadeli politikalar geliştirmeleri gerekir. Pakistan’ın Ceyş-i Muhammed türü grupları kontrol altına alması, onları bir araç olarak kullanmaktan kaçınması önemli bir adım olur. Hindistan’ın da atması gereken adımlar var. Şimdiki krizin daha da tırmanması beklenmiyor. Pilotun serbest bırakılması bunun habercisi. Bu krizden gerekli dersleri çıkararak uzun vadeli politikalar oluşturmak her iki ülkenin de görevi.
