Suriye savaşında öne çıkan konular hızla değişiyor. Kimyasal silahlar konusundan İsrail ile İran arasında savaş olasılığı konusuna geçtik. ABD Başkanı Donald Trump’ın İran’la nükleer anlaşmadan çekilme kararı bölgede savaş bulutlarının toplanmasına katkıda bulunuyor. Ne İsrail, ne de İran büyük çaplı bir savaş ister ama bazen savaşlar istemeden de başlar. Trump’ın politikaları Ortadoğu’ya istikrar değil istikrarsızlık getiriyor. İran ve İsrail arasında Suriye ve Lübnan topraklarında yaşanacak bir savaş bölge için felaket olur. Umarız tüm aktörler soğukkanlı davranır ve karşılıklı saldırılarla oluşan kriz aşılır.
Donald Trump’ın İran’la varılan nükleer anlaşmadan çekilme kararı aklı başında hiç kimse tarafından desteklenmedi. ABD dünyada yalnız kaldı. Müttefikleri ile arası açıldı. Avrupa Birliği anlaşmayı korumak için elinden geleni yapacak. Karar Trump’ın bugüne kadarki en kötü kararı olarak niteleniyor. Amerikalı analizciler de bu kararın Ortadoğu’da savaşla sonuçlanabileceği uyarısında bulunuyorlar. Trump’ın kararına sevinenler sadece İsrail ve Suudi Arabistan. Bu iki ülke ta başından anlaşmaya karşıydılar. Şimdi Netanyahu gayet memnun. İran’a karşı elinin kolunun serbest kaldığını düşünüyor. ABD ve Suudi Arabistan’ın desteğine güvenerek daha kışkırtıcı tavırlar içine girebilir. Suriye’deki İran hedeflerine yönelik son büyük çaplı operasyon böyle bir güveni mi yansıtıyor? İsrail’in önde gelen analizcileri de savaş tehlikesi konusunda Netanyahu’yu uyarıyorlar. Donald Trump’ın dış politikadaki amatörlüklerinin faturasını Ortadoğu halkları ödememeli.
Oğul George Bush’un Ortadoğu’da başlattığı savaşlar ABD’ye her yönden çok pahalıya mal olmuştu. Afganistan’da savaş hala devam ediyor ve ne olacağı belli değil. Irak, IŞİD felaketi dahil büyük felaketler yaşadı. Irak’ın geleceği hala belirsiz ve şimdi yapılan seçimlerden büyük olasılıkla İran yanlısı Şii güçler kazançlı çıkacak. George Bush’un ve neoconların politikaları Irak’ı İran’ın nüfuz alanına soktu ve bunu değiştirmek çok zor. İran, Irak’taki kazanımlarını da kullanarak Suriye ve Lübnan’da konumunu güçlendirdi. Kısacası Bush’un politikaları İran’a yaradı. Amerikan halkı bu tablo karşısında ülkeyi savaşlardan çıkarması için Barack Obama’yı seçmişti. Şimdi Trump’la sanki oğul George Bush ve neoconlar dönemine geri dönüyoruz. Amerikan halkı Donald Trump’ı başkan seçerek yine maceracılığın yolunu açtı. Yakın geçmişten ders almamak, John Bolton, Mike Pompeo gibi şahinlerden bir güvenlik ekibi kurarak İran anlaşmasından çekilmek sonuçta ABD’ye pahalıya mal olacak. Karl Marx “Tarihte olaylar ilkinde trajedi, ikincisinde komedi olarak tekerrür eder…” demişti. George Bush dönemi trajediydi. Trump’la komedi bölümüne geçtik ama bu komedi rahatlıkla trajediye dönüşebilir.
Elbette Trump’ın politikaları İran’ı da zorlayacak. İran nükleer anlaşmayı yaptırımlardan kurtulmak ve ekonomisini iyileştirmek, halkının refah düzeyini yükseltmek için kabul etmişti. Şimdi ABD yeni yaptırımlar uygulayacak. Bu da İran ekonomisini zora sokacak. İranlılar zaten nükleer anlaşma ile istedikleri ekonomik rahatlamayı yaşayamamıştı. Şimdi durum daha zor olacak. Bu da İran’daki sertlik yanlılarının, şahinlerin elini güçlendirecek. İran halkı son seçimlerde ılımlı Hasan Ruhani’yi cumhurbaşkanı seçmişti. Şimdi Ruhani ve ekibi zor durumda. Şahinler ellerini ovuşturuyor. İran’ın Irak, Suriye, Lübnan politikalarında belirleyici olan şahinler şimdi iç politikada da güçlenecekler. Trump’ın politikaları heryerde şahinleri ön plana çıkarıyor. Barış için tehlikeli bir durum.
Trump’ın İran nükleer anlaşmasından çekilme kararı ABD dahil hiç kimseye yarar sağlamayacak. Zararlarını şimdiden görmeye başladık. İran, Trump’ın istediği gibi yeni bir müzakere sürecini kabul etmeyecek. Daha fazla taviz vermeyecek. Ekonomik zorluklara dayanacak gücü vardır. Trump yanlış hesap yapıyor. İran’da rejim değişikliği sağlayacağını düşünüyorsa yanılıyor. Yeni yaptırımlar, gerginlikler, rejimi ve özellikle rejim içindeki sertlik yanlılarını güçlendirecek. Dış baskılarla rejim değişikliği olmaz. Bu İran halkının karar vereceği bir konudur. Irak’ta askeri müdahale ile rejim değişikliği sağlandı da ne oldu? Fransa, İngiltere, Rusya, Çin, Almanya, Avrupa Birliği, BM anlaşmaya bağlı kalacaklarını söylüyorlar. Trump bu konuda yalnızları oynayacak.
Süper güç ABD’nin başında Trump gibi birinin olması tüm dünya için riskler oluşturuyor. Karşımızda uluslararası anlaşmalardan çekilen, uluslararası yükümlülüklerini kesip atan bir ABD var. Trump daha ne kadar iktidarda kalır? Mueller soruşturması ve diğer soruşturmalar bir sonuç verir mi? Bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey Trump Beyaz Saray’da oturduğu sürece uluslararası sistemin zarar gördüğü, özellikle Ortadoğu’da gerginliğin tırmandığıdır. Umarız İsrail-İran gerginliği aşılır.
