Saddam Hüseyin sonrası dönemde Irak halkı dördüncü kez sandık başına gitti. Daha önceki seçimler Amerikan işgali altında yapılmıştı. Şimdi, ilk kez, Amerikan ordusunun olmadığı koşullarda seçimler yapıldı. Bu seçimler Irak’ın geleceği açısından son derece önemli. Ülkede Şiilerle Sünniler arasında mezhep gerginliği, Kürtlerle etnik gerginlik tırmanıyor. Bombalı saldırılar, şiddet olayları hiç durmuyor. Güvenlik durumu kötüleşiyor. 2013’te 8800 kişi, 2014 yılının ilk 3 ayında 1300 kişi şiddet olaylarında hayatını kaybetti. Radikal İslamcı IŞİD saldırılarını sürdürüyor. Güvenlik güçleri yetkilerini kötüye kullanıyor. Yolsuzluk yaygın. Devlet kurumları zayıf. Devlet halka hizmet götüremiyor, güvenlik sağlayamıyor. Kısacası tablo çok kötü.
Seçimler Irak’ın sorunlarının çözümlenmesine yardımcı olabilir mi? Ülkede ulusal kimlik yerine mezhep kimliği veya etnik kimlik ön planda. İnsanlar bu alt kimlikler temelinde siyaset yapıyor, oy kullanıyor. Seçim kampanyasında adaylar mezhep kimliğini veya etnik kimliği ön plana çıkardı. 2003’te Amerikan işgali ile Irak devleti ve ordusunun çökmesi hem iç politika, hem de bölgesel dengeler açısından farklı bir durum oluşturmuştu. Bundan en çok yararlanan İran oldu. Irak hala başarısız bir devlet (failed state). Zayıf devletler diğer devletlerin rekabet alanına dönüşür. Irak’ta bu rekabet açıkça görülebilir.
Acaba Başbakan Nuri el-Maliki iktidarını koruyabilecek mi? Hiç gülümsememekle tanınan ve otoriter eğilimlerini gizlemeyen Maliki, ülkedeki mezhep kutuplaşmasını daha da artırabilecek bir politikacı. Güç paylaşımını değil, tüm gücü kendi elinde toplamayı tercih ediyor. Sünnileri ve Kürtleri iktidar dışında tutmak istiyor. Sünni rakiplerini “terörist” ilan ediyor. Kısacası birleştiren değil, bölen bir politikacı. Maliki şimdiki seçimlerde Şiilerin bir kısmından destek aldı. Şii muhalifleri var. Şiiler seçimlere üç ayrı grupla katıldılar. Yani oyları bölündü. Sünni oylar da bölünmüş durumda. Sünniler Maliki’den nefret ediyor. Kürtlerle de arası bozuk. Yeni bir Maliki hükümetinin ülkeyi iç savaşa ve bölünmeye sürükleyebileceği endişeleri var. Son altı ay içinde El Anbar eyaletinde IŞİD’e karşı yürütülen askeri operasyonlar Şiilerin korkularını artırarak Maliki’ye oy kazanma olanağı veriyor. “Ben gidersem sonunuz kötü olur” korkutmacası Maliki’ye Şiilerden oy kazandırabilir. Bir de İran desteği var. İran Maliki’yi destekliyor. İran’ın stratejik hedefi Irak’ın Şii yönetiminde kalması. Bu çerçevede diğer Şii gruplara da destek veriyor. 2010 seçimlerinde İran’ın Şii siyasi güçlere 100-200 milyon dolar yardım verdiği biliniyor. 2010 seçimlerinde Amerikalılar da (biraz mecburen) Maliki’yi desteklemişti ama sonuç hayal kırıklığı oldu. Maliki, hiçbir zaman Amerikalıların istediği gibi kucaklayıcı, birleştirici olmadı. Obama yönetiminde hayal kırıklığı yarattı. Otoriter rejim kurduktan sonra seçim kazanmak kolaylaşır. Bu nedenle Maliki’nin bir yolunu bularak iktidarda kalma olasılığını yabana atmamak gerek.
Irak parlamentosunda 328 sandalye var. Çoğunluk sağlamak için 165 oy gerekiyor. Nuri el-Maliki, 90 veya üzerinde sandalye kazanabilirse yeni bir koalisyon kurabileceğine inanıyor. Böylesi bir sonuç Maliki’yi avantajlı konuma getirir. (2010 seçimlerinde 89 sandalye kazanmıştı.) Şimdi aynı başarıyı tekrarlayabilir mi? 165 sandalyelik bir koalisyon kurması kolay olmayacak. Kurarsa ne olur? Geçmişte yaptıklarını sürdürür. Mezhep kartını oynamaya devam eder. Kutuplaşma artar.
Irak’ta seçimlerden sonra hükümet kurmak zaman alır. Yeni hükümetin ne zaman kurulacağı parlamentoda oluşacak dengelere bağlı olacak. Süreç bayağı uzayabilir. “Altı haftada kurulur “diyenler olduğu gibi “bir yıl alabilir” diyenler var. Halbuki ülkenin çok acil çözüm bekleyen sorunları var.
Irak belki eskisi gibi manşetlere çıkmıyor ama Ortadoğu dengeleri açısından çok önemli bir ülke. Petrol ve doğal gaz kaynakları nedeniyle iyi yönetilmesi durumunda dünyanın en zengin ülkeleri arasında yer alabilir. Ne yazık ki şimdi durumu parlak değil. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra İngilizlerin yarattığı bu devletin varlığını sürdürmeyi başarıp başaramayacağı kesin değil. Şii, Sünni, Kürt fay hatları çok derin. Demokrasi kültürünün gelişmediği, uzlaşı ve hoşgörü anlayışının yerleşmediği toplumlarda seçimler istenen çözümleri üretmeyebilir. Suriye’de devam eden iç savaşa bir de Irak iç savaşı eklenirse Ortadoğu’da istikrarsızlık ve mezhep çatışmaları daha da artar.
Türkiye 2010 seçimlerinde İyad Allavi’yi desteklemişti. (Maliki bunu hiç affetmedi.) Ankara, süreç içinde Mesud Barzani ile ilişkilerini geliştirdi. Türkiye bir yandan Irak’ın toprak bütünlüğünü destekliyor ama diğer yandan da Maliki yönetimi ile kavgalı. Irak seçim sonuçları Türkiye-Irak ilişkilerinin geleceği açısından da önemli olacak.
Irak halkı oyunu kullandı. Sonuçlar birkaç hafta içinde belli olacak. Maalesef Irak’ın geleceği parlak görünmüyor.
