Oluşmakta olan yeni çok kutuplu uluslararası sistemde kısaca Batı diye bilinen Atlantik Okyanusu’nun iki yakası (Kuzey Amerika ve Avrupa) kutuplardan birini oluşturacak. NATO savunma ittifakı anlamına da gelen ama bunun ötesinde ekonomi, ortak değerler ve ortak çıkarlara dayanan Transatlantik bölgesi Türkiye’nin ve Kıbrıs’ın da içinde yer aldığı bir bölgedir. Yani, bizim bölgemizdir. Türkiye, yakın gelecekte AB üyesi olmayacak ama NATO üyesi ve Batı müttefiki olarak bu alanın bir parçasıdır. Türkiye’nin gücü, Batı ile ittifakından kaynaklanır. Ayrıca, Tanzimat’tan beri yüzünü Batı’ya çevirmiştir. Bunun değişmesi kolay değil, Türkiye’nin çıkarına da değil. Kıbrıs, AB üyesi. Kıbrıs sorununa çözüm bulunması durumunda adanın tümü AB içinde yer alacak. Uluslararası ilişkilerde jeo-politik anlamda yerimizi bilmekte yarar var.
Transatlantik bölgesi içinde yer alan aktörler arasında görüş ayrılıkları, çıkar çelişkileri hatta bazen kavgalar da vardır ama temel meselelerde ortak çıkarlar ve değerler ön plandadır. Ukrayna krizi konusunda Rusya’yı caydırmaya çalışan güç Transatlantik bölgesidir. Rusya’ya yeni yaptırımlar uygulayacağını açıklayan G-7 ülkelerinin altısı (ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Kanada) bu bölgedendir. ABD ve AB arasında kurulacak serbest ticaret bölgesi (Transatlantik Ticaret ve Yatırım İşbirliği, TTIP) bu bölgesel işbirliğinin yeni simgesi olacak.
The Transatlantic Academy isimli kuruluş, isminden de anlaşılacağı gibi Transatlantik ilişkilere ağırlık veriyor. Bu kuruluş “The State of the Transatlantic World 2014” (Transatlantik Bölgesinin Durumu 2014) başlıklı bir kitapçık yayımladı. Bundan sonra her yıl bölgenin durumu konusunda buna benzer yeni bir kitapçık hazırlanacak. Kitapçığı transatlantic.org internet sitesinden indirebilirsiniz. Tanınmış uzmanların çeşitli konulardaki makalelerinden oluşuyor. Altı bölümden oluşan kitapçığın bir bölümü Türkiye’ye ayrılmış. Bu, Türkiye’nin önemini yansıtıyor. Bölümün başlığı “Türkiye ve Dünya”. Bölümde 5 makale yer alıyor. Makalelerin yazarları Ahmet Evin, Nathalie Tocci, Kemal Kirişçi, Joshua W. Walker ve Juliette Tolay. Makalelerde Türkiye iç siyasetinde yaşanmakta olan zorlukların Transatlantik ilişkilere nasıl yansıyacağı, Türkiye-ABD ilişkileri ve Türkiye’nin Suriye politikaları inceleniyor.
“In Europe” (Avrupa’da) başlıklı bölümde Kıbrıs’a da yer verilmiş. Hugh Pope ve Scott Malcomson’un kaleme aldığı makalenin başlığı “Fresh Thinking Needed on Cyprus.” Makalede, Uluslararası Kriz Grubu’nun son Kıbrıs raporunda ortaya konan görüşler aktarılıyor.
Transatlantik bölgesinde uyum sorunları yaşandığı malum. Edward Snowden belgeleri ilişkileri zedeledi. Almanya Başbakanı’nın telefonunun ABD tarafından dinlenmesi bir skandaldı. Başkan Obama’nın “Pasifik ekseni” politikası Avrupa’da kaygılara neden olmuştu. Ukrayna krizi ABD ve Avrupa’yı yeniden yakınlaştırdı. Soğuk Savaş sonrasında ABD’nin Avrupa’daki askeri rolü azalma sürecindeydi. Şimdi bu durum değişiyor. Obama yönetimi Avrupa’ya daha fazla önem vermek zorunda. Transatlantik bölgesinde 2014 yılındaki önemli olaylar arasında Türkiye’deki seçimler, Avrupa Parlamentosu seçimleri, yeni Avrupa Komisyonu ve AB’nin yeni Dış Politika Yüksek Temsilcisi’nin belirlenmesi ve yeni NATO Genel Sekreteri seçilmesi sıralanıyor. İskoçya konusunda yapılacak referandum da 2014’ün önemli konuları arasında.
Dünyanın geleceği açısından en önemli konulardan biri enerji konusudur. Kitapçığın “Enerji ve Çevre” bölümünde ABD-AB enerji ilişkileri, ABD’deki “enerji devrimi”, AB’nin enerji ve çevre politikaları, Almanya’nın 2021’e kadar nükleer enerjiden vazgeçme politikası inceleniyor. Batı ile Rusya arasında Ukrayna nedeni ile yaşanmakta olan ve nereye varacağı belli olmayan gerginlikte enerji konusu çok kritik. AB’nin Rusya’ya enerji bağımlılığından kurtulması, alternatif enerji kaynakları bulması gerekiyor. AB’nin enerji politikası ile ilgili makalede kısaca Kıbrıs açıklarında bulunan doğal gaza, bunun yarattığı fırsatlar ve zorluklara da değiniliyor.
Yannos Papandoniou’nun kaleme aldığı “On the State of the Transatlantic Relationship” başlıklı makalede de belirtildiği gibi uluslararası dengelerde yaşanmakta olan değişime rağmen Transatlantik ilişkiler dünya siyaseti ve ekonomisinde önemli rol oynamaya devam ediyor. Transatlantik bölgesi hala ekonomik ve askeri olarak dünyanın en güçlü bölgesi. ABD ve AB’nin dünya genelinde GSYİH oranı azalıyor olsa da hala yüzde 45 düzeyinde. Dünyadaki dengeler değişmeye devam edecek ama daha uzun süre Kuzey Amerika ve Avrupa en güçlü bölge olacak. Çok kutuplu yeni dünyada yerimiz Transatlantik bölgesi olduğuna göre, bunu kavramak ve buna göre politikalar oluşturmak, sorunlarımıza bu şemsiye altında çözümler aramak durumundayız.
