11 Temmuz, Birleşmiş Milletler (BM) kararı ile “Dünya Nüfus Günü” olarak kutlanır. Karar 1989’da BM Kalkınma Programı tarafından alındı. İlk kez 11 Temmuz 1990’da, doksan ülkede kutlandı ve giderek yayıldı. Amaç nüfus konusunun önemine ve aciliyetine dikkat çekmek. Nüfus konusu ekonomi, siyaset, uluslararası ilişkiler, çevre gibi konularla yakından bağlantılıdır. Değişim halinde olan dinamik bir öğedir. “Dünya Nüfus Günü” 1990’da ilk kez kutlandığı zaman dünyanın nüfusu 5 milyarın biraz üzerindeydi. Şimdi dünya nüfusu 7.6 milyar. Dünya nüfusunun bir milyara ulaşması için yüzlerde yıl gerekmişti. 1000 yılında dünya nüfusu 400 milyondu. Bir milyara 1804’te ulaşılmıştı. Bir milyardan yedi milyara geçiş ise görece kısa sürede oldu. Bu 7 milyarın 1 milyara yakını açlık içinde yaşıyor. 2.4 milyar insanın günlük geliri 2 doların altında.1 milyar insanın temiz suyu yok. 60 milyon insan göçmen durumunda.
Bir çok ülkede doğum oranlarında düşüş olmasına rağmen dünyada nüfus artmaya devam ediyor. Her yıl aşağı yukarı 83 milyon insan dünya nüfusuna ekleniyor. Dünya nüfusunun 2050’de 9.8 milyara, 2100’de 11.2 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Dünyada doğurganlık oranının en düşük olduğu kıta 1.6 ile Avrupa, en yüksek olduğu kıta ise Afrika. Halen dünyanın en kalabalık ülkesi Çin. Ancak 2024 civarında Hindistan’ın nüfusu Çin’in nüfusunu geçecek ve birinci sırayı alacak. Afrika ülkelerinden Nijerya’nın nüfusu çok hızlı artıyor. 1960’ta Nijerya’nın nüfusu 45 milyondu. 2016’da 186 milyona ulaştı. 2050’de Nijerya’nın nüfusu ABD’nin nüfusunu geride bırakarak üçüncü en kalabalık ülke olacak. Bunlar dünyadaki nüfus gelişmeleriyle ilgili bazı veriler.
2017’de “Dünya Nüfus Günü” kutlanırken sanırım en çok üzerinde durulan konu Afrika’dır. Önümüzdeki dönemde dünya için nüfus bağlamında en büyük meydan okuma Afrika’dan kaynaklanacak. Halen Afrika’nın nüfusu 1.2 milyar. (1980’de Afrika’nın nüfusu 477 milyondu). Bu nüfusun beşte üçü 25 yaşın altında. BM tahminlerine göre 2050’de kıtanın nüfusu 2.4 milyara, 2100’de 4.4 milyara ulaşacak. Tüm dünyada kadınların ortalama doğurganlık oranı 2.5’ken Afrika’da 4.7. Diğer kıtalarda doğurganlık oranı düşerken Afrika’da düşmedi veya çok az düştü. 2100’de dünya nüfusunun yüzde 39’u Afrika’da olacak. Afrika’daki bu gelişmeler global demografiyi etkileyecek. Afrika ülkelerinin çoğu fakir. Genç nüfus ülkelerin kalkınmasında önemli bir faktördür. Ancak gençlerin eğitimli olmaları gerekir. Afrika ülkeleri genç nüfusu avantaja çevirmeyi ve hızlı kalkınma sağlamayı başarabilecekler mi? Bu, demografik geçişin nasıl yönetileceğine, doğru politikaların geliştirilip geliştirilmeyeceğine bağlı. Umarız başarılı olurlar.
Afrika’nın hızlı nüfus artışı sadece Afrika’yı ilgilendirmiyor. Başta Avrupa olmak üzere dünyanın gelişmiş ülkelerini yakından ilgilendiriyor. Hızlı nüfus artışına hızlı ekonomik büyüme eşlik etmezse insanlar daha iyi hayat kurabilecekleri yerler arayacaklar ve göç edecekler. İngiltere’nin deneyimli politikacılarından Chris Patten “Avrupa’nın gerçek göç sorunu henüz başlamadı” cümlesiyle durumu özetleyerek Afrika’daki demografik eğilimleri hatırlattı. Afrika’ya Ortadoğu’yu da eklediğimizde Avrupa’nın sorunu daha iyi anlaşılır. Almanya Başbakanı Angela Merkel bu gerçekler ışığında G20 zirvesinin gündemine Afrika’ya yardım konusunu koydu. Gelecekte Afrika’dan büyük çaplı göç sorunu ile karşı karşıya kalmamak için Avrupa’nın şimdiden bu konuda çalışmaya başlaması gerekir. Afrika’dan göç akışını azaltmak için halihazırda AB’nin fonları var.
Hızlı nüfus artışı doğal çevre üzerindeki baskıyı artırıyor. Gıda maddeleri yetiştirecek topraklarımız giderek yeterli olmayacak. Bitkilere ve hayvanlara daha az alan bırakıyoruz. Dünyanın bazı bölgelerinde ciddi su sorunu yaşanıyor. Nüfus arttıkça su sorunu daha da artacak. Nüfus artışının iklim değişimini nasıl etkilediği üzerinde de kafa yormamız gerekiyor.
“Dünya Nüfus Günü”nden hareketle dünyadaki bazı demografik eğilimlere ve özellikle Afrika’nın durumuna baktık. Demografi konusu karmaşık bir konudur ve basite indirgenmemelidir. Hepimizi ve tüm ülkeleri yakından ilgilendiren bir konu olduğuna kuşku yok. Geleceğimizi düşünürken demografik eğilimleri hesaba katmalıyız.
