Rusya Genel Kurmay Başkanı Valery Gerasimov Ankara’ya bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaretin oldukça olumlu ve verimli geçtiği açıklandı. 11 yıl aradan sonra gerçekleşen böylesi bir ziyaret iki ülke arasında güvenlik alanında işbirliğinin artmakta olduğunu gösteriyor. Bir Rus savaş uçağının düşürülmesi sonrasında Türkiye-Rusya ilişkilerinde yaşanan derin krizi hatırladığımızda Gerasimov’un Ankara ziyaretinin önemini daha iyi anlarız. Türk-Rus ilişkileri çok kısa sürede normalleşti. Demek ki iki ülkenin de çıkarları bunu gerektiriyor. Özellikle Suriye ile ilgili gelişmeler güvenlik konularında gerginlik yerine diyalog ihtiyacını ortaya koyuyor. Türkiye-Rusya ilişkilerinin gelişmesi doğru yönde atılan adımdır. Rusya gibi büyük bir ülke ile kavgalı olmak Türkiye’nin çıkarına değil. Moskova ile ilişkileri geliştirirken aradaki çıkar farklılıklarını unutmamak önemli. Nitekim Rusya Genel Kurmay Başkanı Gerasimov Türkiye ziyaretinden bir kaç gün önce önemli bir açıklama yaptı. Bu açıklamanın zamanlamasının raslantı olduğunu sanmıyorum. Gerasimov “Türkiye artık Karadeniz’in efendisi değil” dedi. Karadeniz’deki Rus filosu ve Türk Deniz Kuvvetleri arasındaki güç oranının son birkaç yıl içerisinde ciddi biçimde değiştiğini söyledi. Bu açıklama Taha Akyol dışında Türkiye basınında pek yorumlanmadı. Gerasimov’un sözünü ettiği Karadeniz’deki dengelere ve bunun önemine kısaca göz atalım.
Öncelikle Karadeniz’in jeo-stratejik önemini vurgulamamız gerekir. Karadeniz’de güçlü olan ülke önemli avantajlar elde eder. Balkanlar’a, Orta Avrupa’ya, Doğu Akdeniz’e, Kafkaslara, Ortadoğu’ya güç projeksiyonu yapabilir. Karadeniz’e kıyısı olan tüm ülkeler için bu bölgedeki dengeler son derece önemlidir. Bu ülkelerin başında Rusya ve Türkiye yer alır. Tarihsel süreç içinde Rusya Karadeniz’e hep önem vermiştir. Gerek çarlık Rusyası, gerekse Sovyetler Birliği döneminde Karadeniz’de güçlü bir Rus donanması olmuştur. Rusya’nın dış politikasının hayata geçirilmesinde bu donanma önemli rol oynardı. Sovyetler Birliği’nin çökmesi ile durum köklü olarak değişmişti. Rusya Federasyonu’nun Karadeniz’le kıyısı azalmış, Sovyet donanması çürümeye terkedilmiş, en önemli deniz üssü Sivastopol Ukrayna sınırları içindeydi ve Rusya burayı kiralamak zorunda kalmıştı. Gerasimov’un sözünü ettiği “Türkiye’nin Karadeniz’in efendisi olması” işte bu dönemde gerçekleşti. Rus donanmasının gücünün büyük oranda azalması ve Türk donanmasının modernizasyonu Türkiye’ye Karadeniz’de büyük avantaj sağladı. Türk donanması gerçekten Karadeniz’de en güçlü donanma haline geldi. Rusya Genel Kurmay Başkanı “Artık o dönem bitti” diyor ve bunda haklılık payı var. Karadeniz’de şimdi en güçlü iki oyuncu Rusya ve Türkiye.
Rusya’nın Karadeniz’deki gücünün yeniden artması 2011-2020 orduyu modernleştirme programı ve Kırım’ın 2014’te ilhakı ile yakından bağlantılıdır. Rusya, büyük stratejik öneme sahip Kırımı ilhak ederek Karadeniz’de kıyılarını artırdı, Sivastopol yeniden Rusya’nın eline geçti. Ukrayna’nın Kırım’daki diğer üç deniz üssü de Rusya’nın oldu. Böylece dengeler değişti. Denizde ve karada savunma amaçlı büyük yatırımlar gerçekleştirildi ve bu çalışmalar devam ediyor. Gerasimov, gelinen noktada artık Rusya’nın güçlü olduğunu dünyaya ilan etti. Böylece Karadeniz’de Türkiye ile rekabet içinde olduklarını hem Türkiye’ye, hem de NATO’ya hatırlatmış oldu.
Rusya, Karadeniz Donanması için 2014 yılında yaklaşık 3 milyar dolarlık modernleşme programı başlattı. 2020 yılına kadar bu donanmaya 30 civarında yeni savaş gemisi katılacak. Denizde donanmasını güçlendirmenin yanısıra karada hava üslerini ve füze sistemlerini geliştirdi. Karadaki füzelerle denizdeki gemiler vurulabilir. Hava kuvvetleri çok önemli. Dolayısıyla sadece donanma gücüne bakmak güçler dengesini anlamak için yeterli değil. Türk donanması hala sayısal üstünlüğe sahip. Yanılmıyorsam Prof. Mustafa Aydın’dı. Bir konferansta Türk donanmasının Karadeniz’de hala daha güçlü olduğunu söylemişti. Belli ki bu üstünlük yavaş yavaş Rusya’ya geçiyor. Ergenekon ve Balyoz davalarının en ağır faturasını Deniz Kuvvetleri komuta kademesi ödemişti. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında yaşananların da faturası ağır. Türkiye bu sorunlarla boğuşurken Gerasimov Karadeniz’de dengelerin değiştiğini ilan etti. Rusya’nın zayıflığı nedeniyle oluşan geçici üstünlük geride kalıyor. Türkiye’nin tek başına Rusya ile yarışması mümkün değil. Rusya büyük güç. İşte NATO üyeliğinin önemi burada.
Uluslararası ilişkilerde askeri güç önemini koruyor. Yumuşak güç ile askeri gücün birliktenliği daha etkili sonuçlar verir. Rusya ile iyi komşuluk ilişkileri, her alanda işbirliği en doğru seçenektir ancak Kafkaslar, Karadeniz, Balkanlar ve Orta Avrupa, Doğu Akdeniz’de çıkarların her zaman örtüşmeyeceğini unutmamak lazım.
