Avrupa’da ve genelde Batı ülkelerinde popülizm hızla yayılıp güçleniyor. Popülist söylemler kitleler arasında giderek daha fazla destek buluyor. Popülist siyasi örgütlerin oy oranları yükseliyor. Fransa’da Le Pen’in Ulusal Cephesi’nin oylarındaki artış akla gelen ilk örnek. Ancak konu Fransa ile sınırlı değil. Neredeyse tüm Avrupa ülkelerinde ve ABD’de benzeri eğilimler gözlemleniyor. Ekonomik krizden etkilenen ülkelerin durumunu açıklamak daha kolay. Ne var ki ekonomik krizden fazla etkilenmeyen Almanya gibi ülkelerde de popülist, yabancı düşmanı eğilimler güçleniyor. Kısa süre önce Der Spiegel dergisinin kullandığı “Korku, kızgınlık, nefret: Almanya yeni sağının yükselişi” başlığı durumu özetliyor. Mülteci krizi ve kitlelerde oluşturduğu korkular temelinde Alman aşırı sağı güç topluyor. Yeni yılda Köln şehrinde Alman kadınlara yönelik saldırılar hem Almanya, hem de diğer Avrupa ülkelerinde yabancı düşmanlarına propaganda malzemesi sağladı. İngiltere’de de benzeri eğilimler görebiliriz. Mülteci krizi İngiltere’de de korkulara, endişelere neden oluyor. AB konusunda yapılacak referandum çerçevesinde önümüzdeki aylarda bu konular daha da ön plana çıkacak, tartışılacak. “European Council on Foreign Relations” sitesinde yer alan bir yazıda 2016 yılının temel eğilimleri inceleniyor. Sıralanan 13 eğilimden biri mültecilere karşı tavrın sertleşmesi eğilimidir. Yazıda Avrupa’da popülizmin güçleneceği öngörüsü de yer alıyor. ABD’de Donald Trump gibi politikacılar destek bulabiliyor. Popülizmin Batı siyasi yaşamında yükselişi ciddi bir sorundur. Batı ülkelerinin bu sorunu, nedenlerini iyi incelemeleri ve çözümler üretmeleri acil bir görevdir.
Batı’da ağırlıklı olarak sağ popülizm güçleniyor. Ancak Yunanistan ve İspanya örneklerinde görüldüğü gibi bazen sol popülizm de başarılı olabiliyor. Bunun nedenlerini tespit etmek ve çözümler üretmek sanıldığı kadar kolay veya basit değil. Bruegel isimli düşünce kuruluşunun sitesinde yer alan “The EU must confront the populist challenge in 2016” başlıklı yazıda Guntram B. Wolff bunu yapmaya çalışıyor. 2015 yılında geleneksel siyasi güçlere meydan okuyan popülist hareketler güç kazandı. Wolff, bu konuda orta sınıflarda artan güvensizlik duygusunun önemine işaret ediyor. Popülist partilerin oylarının artışında orta sınıflar ve emeğiyle geçinen daha yoksul kesimler önemli rol oynuyor. ABD’de Donald Trump’a destek verenler arasında en büyük grubu yıllık 40 bin doların altında gelir elde edenler oluşturuyor. İkinci en büyük grup yıllık geliri 40 binle 75 bin dolar arasında olanlardır. Wolff, PEW araştırma kuruluşunun verilerine dayanarak Amerikan orta sınıfının zemin kaybetmekte olduğunu yazıyor. Fransa’da ise istihdam konusunda kaygı ön plana çıkıyor. Fransa’da işsizlik oranı yüzde 7’nin üzerinde. İşsizlik özellikle gençleri etkiliyor. Bazı Avrupa ülkelerinde gençler arasında işsizlik oldukça yüksek. ABD ve diğer bazı gelişmiş ülkelerde emekçilerin ulusal gelirden aldığı pay azalıyor. Bunun nedeni konusunda tartışmalar devam ediyor. Sonuç olarak toplumsal eşitsizlik artarken sosyal devlet zayıflıyor. Popülizmin sosyal tabanı işte bu temelde büyüyor.
Popülist partiler toplumsal sorunlara çözüm üretebilir mi? Yunanistan’da Syriza deneyimi bu soruya olumlu cevap vermeyi mümkün kılmıyor. Syriza hükümeti şimdi geçmiş popülist söylemlerinin tam tersini yapıyor. Aşırı sağ grupların sınırları kapatarak, mültecileri geri göndererek bu sorunları çözümlemeleri mümkün mü? Hayır, mümkün değil. Bu grupların söylemleri kulağa hoş gelebilir ama yapısal sorunlara çözüm teşkil etmez. Malların, sermayenin ve insanların serbest dolaşımı ekonomiyi olumlu yönde etkiler. ABD’nin ekonomik başarılarında ülkeye akan yabancıların katkıları önemli rol oynar. Nüfusu yaşlanmakta olan Avrupa, mültecileri geri göndermekle kendi ayağına kurşun sıkmış olacak. Popülist partiler Avrupa nüfusunun hızla yaşlanmakta olmasının doğurduğu ve doğuracağı sorunlara ne gibi çözümler öneriyorlar? Bu işler demagoji ile halledilemez.
Batı ülkelerinde yükselişte olan popülist hareketler insanların endişe ve korkularını kışkırtıyor ve sömürüyor. Dile getirdikleri sorunları çözümleyecek bir programa sahip değiller. Avrupa Birliği’nin 2016 yılında bir çok soruna çözüm üretmesi gerekecek. Bunlardan biri de popülizm sorunudur. AB’nin kendi ilke ve ideallerine bağlı kalabilmesi bu sorunun çözümüne bağlıdır. Avrupa’nın yerleşik partileri toplumların karşılaştığı sorunlara gerçekçi çözümler önererek popülizmin önüne geçebilirler. Bunu başarıp başaramayacakları ayrı konu. 2016 yılı popülizmle mücadele açıdan kritik bir yıl olacak.
