2013 yılına girmeye hazırlanırken, yeni yılda hangi ülke ve bölgelerin çatışma ve istikrarsızlık tehlikesi oluşturduğunu, risk kaynaklarının neler olduğunu düşünmemiz gerek. Geçen yazımda 2013 yılı açısından İran’ın nükleer programından kaynaklanan anlaşmazlığın önemine işaret etmiştim. Peki, yeni yılda başka ne gibi tehlikeler beklememiz gerekiyor? ABD’nin önde gelen düşünce kuruluşlarından Council on Foreign Relations’a bağlı “Center for Preventive Action” (Önleyici Eylem Merkezi) bu konuda her yıl bir rapor hazırlıyor. “Önleyici Öncelikler Araştırması 2013” raporu açıklandı. Rapor, Council on Foreign Relations internet sitesinde. Raporda tehlikelerin olasılığı ve bunların ABD çıkarları açısından önem sıralaması ortaya konuyor. Bir Amerikan düşünce kuruluşunun tehlikeleri kendi ülkesinin çıkar önceliklerine göre değerlendirmesi doğal. Aynı konular başka ülkelerin çıkarlarını da yakından ilgilendiriyor olabilir. Bizim için önemli olan “en olası” diye nitelenen tehlikelerin sıralaması.
Raporda birinci sırada Suriye iç savaşı yer alıyor. 2012 yılı raporunda Suriye orta derecede riskler sınıfında yer almıştı. 2013 raporunda Suriye’de iç savaşın yoğunlaşması ve sınırlı bir dış müdahale yapılması büyük olasılık olarak değerlendiriliyor. Suriye’deki gelişmeleri yakından izleyen herkes bunu görebilir. Suriye krizi, sadece ABD için değil, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu komşu ülkeler ve bölge için tehlikeler içeriyor. Belli ki, 2013’te Suriye ABD dış politikasında önemli yer tutacak. Obama yönetimi Suriye ile daha yakından ilgilenmek zorunda kalacak. Gözler Suriye üzerinde olmaya devam edecek.
Suriye iç savaşı ile bağlantılı olarak önemli bir diğer konu, devlet olmayan aktörlerin ülkedeki kimyasal ve biyolojik silahları ele geçirmesi. Hem ABD, hem de komşu ülkeler kimyasal silahlar konusunu yakından izliyorlar. Bu konuda Beşar Esad yönetimine ciddi uyarılar yapıldı. Suriye’de iç savaş sona erinceye kadar kimyasal silahlarla ilgili tehlike varlığını koruyacak. Bu ülkeye sınırlı bir dış müdahalenin nedenlerinden biri bu silahlar olabilir.
Raporda ikinci sırada İran’ın nükleer programından kaynaklanabilecek tehlikeler yer alıyor. Konuyu geçen yazımda işlediğim için detaya girmiyorum. 2013’te İran’ın nükleer programı konusunun aciliyeti hızla artacak. Suriye ve İran, Ortadoğu kaynaklı sorunlar. Raporda Uzak Doğu kaynaklı sorunlara da yer verilmiş. Pasifik bölgesinde ABD veya müttefikleri ile Çin arasında ciddi bir askeri çatışma yaşanması olasılığı hayli yüksek olarak değerlendiriliyor. Geçen yıl Senkaku/Diaoyu anlaşmazlığı nedeniyle Çin-Japonya ilişkileri gerginleşmişti. Gerginlik hala devam ediyor. Bu konu veya başka bir nedenle Çin’le bir çatışma olasılığı raporda üçüncü sırada yer alıyor.
11 Eylül saldırılarını yaşamış olan ABD, kendi topraklarında veya müttefik bir ülkede çok sayıda insanın hayatına mal olacak benzeri bir terörist saldırı tehlikesini aklından çıkarmıyor. El Kaide türü örgütler epey darbe almış olsa da, tehlike ortadan kalkmış değil. 2013 yılında yüksek olasılıklı tehlikeler arasında bu da var.
Raporda ön plana çıkan bir diğer tehlike Pakistan’la ilgili. Terörist saldırı veya asker-sivil ilişkilerinde kriz nedeniyle bu ülkede büyük istikrarsızlık yaşanabileceği belirtiliyor. Pakistan denince akla hemen Afganistan da geliyor. NATO güçlerinin Afganistan’dan geri çekilmeye başlaması, bu ülkeyi ve bölgeyi nasıl etkileyecek? Geri çekilmenin 2014’te tamamlanması amaçlanıyor. Pakistan-Afganistan ekseni istikrarsızlık ve sorunlara gebe.
Çağımızda güvenlik sorunları klasik güvenlik sorunları ile sınırlı değil. Siber güvenlik çok önemli bir konu. Artık ülkelere ordularla saldırmaya gerek yok. Siber saldırı çok daha büyük zarara yol açabilir. ABD veya nüttefiklerine yönelik büyük çaplı bir siber saldırı tehlikesi de listede yerini alıyor. Böylesi bir siber saldırı çok ciddi sonuçlar doğurabilir.
Terörist saldırı sonucu Pakistan-Hindistan krizi yaşanması, Kuzey Kore’nin yeni bir krize yol açması, Meksika’da uyuşturucu kaçakçılığı bağlantılı şiddet olaylarının tırmanması, Libya’da istikrarsızlığın devamı ve radikal grupların bundan yararlanması, Yemen’de güvenlik durumunun daha da kötüleşmesi, Bahreyn’de rejim alehtarı protestoların artması, hükümetin şiddet kullanması ve Suudi Arabistan’la İran’ın karşı karşıya gelmesi, Nijerya’da istikrarsızlığın artması, Suriye’deki çatışmaların Lübnan’a yayılması, Irak’ta mezhepsel gerginliklerin ve ayrılıkçı eğilimlerin güçlenmesi, Ürdün’de rejim karşıtı protestoların, Mısır’da ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın artması listede yer alan diğer başlıklar. Tehlikeli bir dünyada yaşadığımızı unutmamak gerek.
2013 yılında, en önemlileri Ortadoğu’da yer alan ciddi riskler sözkonusu. Bu konularda önleyici tedbirler almak başta büyük güçler olmak üzere herkesin görevi.
