Dünyada en büyük trajedilerin yaşandığı ülkelerden biri Afganistan’dır. Çok fazla ön plana çıkmasa da bir süreden beri bu ülkede barış sağlanması için ABD ile Taliban arasında görüşmeler yapılıyor. Eylül 2018’de başlayan bu diplomatik girişimlere rağmen Afganistan’da kan akmaya, insanlar ölmeye, yaralanmaya devam ediyor. Son olarak bir düğün törenine yapılan saldırıda 60 kişi ölmüş, 200 civarında kişi yaralanmıştı. Saldırıyı IŞİD bağlantılı bir örgüt üstlendi. ABD, 11 Eylül 2001 terör saldırılarından sonra Afganistan’a asker göndermişti. Hedef orada üsler kuran El Kaide ve ona ev sahipliği yapan Taliban hükümeti idi. Taliban hükümetinin kendi İslam anlayışı doğrultusunda oluşturduğu düzen ülkeyi ortaçağlara götürmüştü. ABD ordusu ve müttefikleri kısa sürede Taliban’ı yendi ve El Kaide’ye darbeler vurdu. Ülkede yeni bir hükümet kuruldu. Ancak aradan neredeyse 20 yıl geçmiş olmasına rağmen savaş bitmedi. Afganistan ABD’nin en uzun savaşı oldu. ABD ve NATO güçlerinin çabaları istenen sonucu vermedi. Amerikan askeri müdahalesinden bir kaç yıl sonra Taliban direnişini artırmaya başladı. Belirli bölgelerin kontrolünü eline geçirdi ve savaşmaya devam etti. Sonuçta ABD bu savaşı kazanamayacağını anladı ve diplomatik çözüm aramaya başladı. Taliban temsilcileri ile masaya oturdu. Donald Trump bir uzlaşı sonrasında Amerikan askerlerini bu “uzun savaştan” geri çekmek istiyor. Zamanında Sovyet lideri Mihail Gorbaçov Sovyet askerlerini Afganistan’dan geri çekmişti. Şimdi sıra ABD’de. Peki barış sağlanabilecek mi? Orası belli değil.
Bu konuda iyimser olmak zor. Project Syndicate sitesinde yer alan “Is Peace with the Taliban Possible?” başlıklı yazısında Prof. Amin Saikal Taliban’la anlaşmaya varılsa bile barış sağlamanın zor olduğunu hatırlatıyor. Çünkü ABD ve müttefiklerine, Afganistan hükümetine karşı sadece Taliban savaşmıyor. Başka radikal, terörist gruplar da var. Bunları kim kontrol edecek? Afganistan halkı 1989 Sovyet işgalinden bu yana çok büyük trajediler yaşadı. Çok sayıda insan hayatını kaybetti. Bu nedenle barış ve istikrar istiyor. Aynı zamanda Taliban’dan korkuyor. Eski günlere dönmek istemiyor. Yeniden bir iç savaş yaşamak istemiyor. ABD için Afgan halkının ne istediği o kadar da önemli değil. Esas derdi bu savaştan kurtulmak.
Şimdi ABD ile Taliban arasında Katar’ın başkenti Doha’da yeni tur görüşmeler yapılıyor. Halen Afganistan’da 14 bin civarında Amerikan askeri, 17 bin civarında NATO askeri var. Şimdiye dek 2400 civarında Amerikan askeri bu ülkede hayatını kaybetti. 10 aylık görüşmelerde taraflar bir anlaşmaya varırsa ABD ve müttefikleri askerlerini çekecek ve Afganistan’ın geleceği Taliban ile Afganistan hükümeti arasındaki müzakerelere kalacak. Sovyet ordusu çekilince Taliban başkent Kabil’e girerek Cumhurbaşkanı Necibullah’ı asmıştı. Şimdi aynı senaryo tekrarlanır mı? Afganistan hükümeti zayıf. ABD desteği olmadan Taliban’la eşit düzeyde bir ilişki kurması zor. Taliban’ın diğer silahlı grupları kontrol etmesi de zor olacak. Kısacası Amerikan askerleri çekildikten sonra ülkede barış ve uzlaşı sağlanması çok zor. Bilindiği gibi Afganistan halkı farklı etnik gruplardan oluşuyor ve bu gruplar bir birine güvenmiyor. ABD 2001’de Taliban’a karşı “Kuzey İttifakı’nı” kullanmıştı. Şimdi ne tür ittifaklar oluşacak?
Amin Saikal, ABD’nin acele ile askerlerini geri çekmesi durumunda kendisinin Vietnam’dan geri çekilmesi, Sovyetlerin Afganistan’dan geri çekilmesi gibi sonuçlar ortaya çıkabileceği uyarısında bulunuyor. Böylesi bir sonucu önlemek için ABD ve müttefiklerinin on yıl daha Afganistan’da kalması gerektiğini savunuyor. Bu öneriye kulak veren olur mu? Biraz zor. Amerikan kamuoyu Afganistan savaşından usandı. Geri çekilmeden yana. Politikacılar bunu hesaba katmak zorunda. Yeniden seçilmek isteyen Donald Trump bunları biliyor. “ Afganistan konusunda takvim yok, acelemiz yok” dese de ne yapacağı merak ediliyor.
ABD’nin Afganistan özel temsilcisi Zalmay Khalilzad, Taliban’la müzakerelere devam ediyor. Khalilzad, Afganistan’ın geleceğinin Afganistanlılar arasında yapılacak müzakerelerle belirleneceğini, Afganistan hükümetine desteklerinin devam edeceğini söyledi. Ancak Taliban Afganistan hükümeti ile görüşmeyi kabul etmiyor. Bu hükümeti “yabancıların kuklası” olarak niteliyor. ABD-Taliban müzakereleri konusunda iyimser beklentiler olsa da Afganistan’da barış sağlamak kolay olmayacak. Umarız korkunç trajediler yaşayan bu ülke sonuçta barış ve huzura kavuşur. Afganistan müzakerelerini izlemeye devam edeceğiz.
