ABD Başkanı Donald Trump Noel öncesinde bombayı patlattı. Amerikan askerlerini Suriye’den geri çekeceğini bir tweet’le açıkladı. Bu karar Trump’ın bazı çalışma arkadaşları dahil hemen hemen herkes tarafından sürpriz olarak karşılandı. Sonuçta önce Savunma Bakanı James Mattis sonra ABD’nin IŞİD’le mücadele koalisyonu Özel Temsilcisi Brett McGurk görevlerinden istifa ettiler.
Konu çok boyutlu. ABD iç politikası boyutuna bakalım. Trump seçim döneminde verdiği sözleri tutarak tabanını sağlama almak istiyor. Mueller soruşturmasında çember daraldıkça tabanını memnun etmeye ve gündemi değiştirmeye önem veriyor. Suriye’den askerlerini çekeceğini daha önce de söylemişti. Ama güvenlik kurumları ona bunun iyi fikir olmadığını aktarmış, o da kararını ertelemişti. Şimdi, esas olarak iç politik nedenlerle kararını verdi ve açıkladı. Ok yaydan çıktı. Trump yönetimindeki ABD’nin siyasi durumu parlak değil. Trump görevde olduğu sürece durum iyileşmeyecek.
Trump’ın ani kararının ABD’nin müttefikleri boyutu da önemli. ABD Suriye’de müttefikleriyle bir koalisyon oluşturmuştu. Müttefiklerine danışmadan geri çekilme kararı alması, onları yüzüstü bırakması bir sorun. Trump, “IŞİD’i yendik, görevimiz bitti” dedi. Müttefikler bu değerlendirmeye katılmıyorlar. IŞİD tehlikesinin tamamen ortadan kalkmadığına inanıyorlar. Fransa, İngiltere gibi ülkeler (en azından şimdilik) IŞİD’e karşı mücadeleye devam edeceklerini söylüyorlar. Avrupa ülkeleri için ABD artık güvenilir bir müttefik olmaktan çıktı. Atlantiğin iki yakası arasında uçurum derinleşti. Avrupa’nın kendi başının çaresine bakması gerektiği bir kez daha ortaya çıktı. İngiltere’de Brexit yanlıları AB’den çıkarak ABD ile yakınlaşma hesapları yapıyorlardı. Şimdi bu hesapların yanlış olduğu meydanda. İngiltere ancak AB içinde çıkarlarını koruyabilir.
Konunun Ortadoğu boyutuna baktığımızda Suriye’den çekilme kararı ile ABD’nin bölgedeki nüfuzunun azalacağını söyleyebiliriz. Suriye’nin geleceği konusunda söz sahibi olmayacak. Diğer Ortadoğu ülkeleri ABD’nin bu geri çekilişinden sonuçlar çıkaracaklar. Trump, Afganistan’dan da asker çekeceğini açıkladı. Yedi bin asker geri çekilecekmiş. Demek ki geniş Ortadoğu’da ABD ricat halinde. ABD sonrası bir dönem başlıyor gibi. Bu belirli bir stratejiye mi dayanıyor yoksa Trump’ın tutarsız politikalarının sonucu mu? Göreceğiz. Trump esas rakip olarak Çin’i görüyor. Belli ki Ortadoğu’ya artık fazla önem vermiyor. ABD’nin geri çekilişi ile Suriye’de ve bölgede gücü artacak olan ülkeler Rusya ve İran olacak. Esad rejimi de konumunu güçlendirmiş olacak. Öyle görünüyor ki Trump Suriye’yi Rusya’nın nüfuz bölgesi olarak kabul etti. Tabii Rusya’nın nüfuzu sadece Suriye ile sınırlı kalmayacak. Tüm bölgede artacak. Bunun karşılığında Trump ne alacak? Bir şey alacağını sanmıyorum.
Trump’ın Suriye’den askerlerini geri çekme kararı bağlamında bizde üzerinde durulan esas konu bunun Türkiye’yi nasıl etkileyeceği. Yapılan analizlerde ağırlıklı olarak Türkiye’nin bu karardan kazançlı çıkacağı görüşü var. Nitekim Türkiye kararı memnuniyetle karşıladı. Trump’ın bu kararı Türkiye nedeniyle aldığını düşünenler de var. Patriot füzeleri kararı ile bağlantı kuruluyor. Türkiye, Fırat’ın doğusuna operasyon yapacağını açıklamıştı. Önündeki en büyük engel Amerikan askerlerinin oradaki varlığıydı. Şimdi genel kanı Amerikan askerleri faktörünün ortadan kalkması ile Türkiye’nin elinin serbest kalacağı yönünde. Türkiye, Trump’ın kararı nedeniyle operasyonu ertelediğini açıkladı. Amerikan askerlerinin geri çekilmesini bekleyecek. Peki geri çekilme ne zaman tamamlanacak? 100 gün gibi bir süreden söz ediliyor. ABD hükümeti içindeki tartışmalar ve Kongre’nin baskıları nedeniyle bu süre uzar mı? Bilmiyoruz. ABD çekilince Suriye’de patron Rusya olacak. Peki Rusya Türkiye’nin her istediğine “evet” diyecek mi? Kürtlerin hamiliğini Rusya üstlenemez mi? Esad hükümeti ile onları anlaştırıp kendi çıkarlarına uygun bir Suriye yaratamaz mı? Tabii İran’ı da hesaba katmak lazım. İran Türkiye’nin Suriye’de güçlenmesini ister mi? Dolayısıyla bu konuda Türkiye açısından değerlendirme yaparken aceleci olmamak lazım. Konu o kadar basit değil.
Trump’ın kararı sonucu esas kaybedecek olanlar IŞİD’e karşı savaşta ABD’nin müttefiki olan Suriyeli Kürtler. Rahmetli İnönü ne demişti? “Büyük devletlerle ilişki kurmak, ayı ile yatağa girmeye benzer.” Kürtler şimdi kendi deneyimleri ile bunu yaşıyorlar. Büyük güçler böyledir. Şimdi dengeler değişecek. Bir yanda Türkiye, diğer yanda Esad rejimi var. Rusya’nın da teşviki ile Esad’la pazarlığa oturmaları bekleniyor ama elleri zayıflamış olacak. Ne var ki Rusya’nın Kürtleri tamamen gözardı etmediğini, çözümün parçası olarak gördüğünü unutmamak lazım.
Suriye konusunda kartlar yeniden dağılıyor. Oyunun bundan sonrasında ABD’nin sözü geçmeyecek. Ortadoğu’da önemi azalacak. Yeni bir dönem başlayacak.
