Rusya Cumhurbaşkanı Putin 11 Aralık’ta Suriye’deki Khmeimim Rus hava üssünü ziyaret etti ve Suriye savaşının başarı ile tamamlandığını ilan etti. Rusya’nın Suriye’ye askeri müdahalesi 2015’te başlamıştı. 2017 sonunda Putin “mission accomplished” (görev tamamlandı) mesajı verdi. Hatırlayalım Rusya Suriye’ye askeri müdahaleye başladığı zaman Obama yönetimi Putin’in bataklığa saplanacağı değerlendirmesinde bulunmuştu. Rusya halkında “Afganistan sendromu” vardı. Sonuçta Rus ordusu için Suriye yeni bir Afganistan olmadı. Bataklığa saplanmadı. Tam tersine hedeflerine ulaştı. Bu hedefler neydi? Beşar Esad rejiminin iktidarda kalmasını sağlamak, Esad’ın muhaliflerini zayıflatıp etkisiz hale getirmek, IŞİD türü radikal İslamcı örgütlere darbe vurmak, Suriye’deki stratejik konumunu pekiştirerek oradan Ortadoğu’nun diğer ülkelerinde nüfuzunu artırmak, Rus silahlarının reklamını yapmak. Putin büyük oranda bu hedeflere ulaştı. Evet, Suriye savaşı henüz sona ermedi ama sona yaklaştı. Şimdi siyasi bir çözüm arayışı var ve Rusya bu arayışlarda önemli role sahip. Rusya olmadan Suriye’nin geleceğini belirlemek mümkün değil. Kısacası Putin başarısını kutlamakta haklı. Suriye’de zafer ABD’ye, Suudi Arabistan’a veya Türkiye’ye nasip olmadı. Emevi Camii’nde namaz kılma rüyaları rüya olarak kaldı. Başarı Putin’e nasip oldu.
Putin Suriye’den sonra Mısır’ı ziyaret etti. Mısır Arap dünyasının önemli ülkesi. Rusya bu ülke ile ilişkilerini hızla geliştiriyor. Putin-Sisi görüşmesi ile iki ülke arasında 2015 yılında durdurulan uçak seferlerinin yeniden başlamasına karar verildi. En önemlisi Rusya Mısır’da nükleer santral inşa edecek. Bu projenin maliyeti 21 milyar dolar. Rus askeri uçaklarının Mısır hava sahasını kullanmaları konusu masada. Tabii Rusya sadece Mısır’la ilişkilerini geliştirmiyor. İsrail’le çok iyi ilişkileri var. Suudi Arabistan’la ilişkilerini güçlendiriyor. Tüm Ortadoğu’da etkisini artırma gayreti içinde. Ortadoğu’da neredeyse her yerde Rusya var. ABD’nin politikaları Putin’in işini kolaylaştırıyor.
Bilindiği gibi Putin Suriye ve Mısır’dan sonra aynı gün Türkiye’ye geçti ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştü. Burada çok ilginç bir ironi vardı. Esad ve Sisi Erdoğan’ın rakipleri. (Esad hala rakip mi bilmiyoruz ama bir süre öncesine kadar öyleydi.) Putin bu iki kişi ile görüşüp Türkiye’ye geldi. Erdoğan’ın bu konuda yapabileceği bir şey yoktu. Gelinen noktada Türkiye’nin manevra alanı dar. Yumurtalarının çoğunu Rusya’nın sepetine koymuş durumda. Putin, NATO üyesi bir ülkeye S-400 füzeleri satmanın, Türkiye’yi Batı ittifakından koparıp kendi yanına almanın zevkini yaşıyor. Rusya ile ittifakın sonuçta Türkiye’ye bir yararı olacak mı? O belli değil. Putin haklı olarak kendi ülkesinin çıkarları doğrultusunda adımlar atıyor. Türkiye’nin aynı şeyi başarıp başarmadığı kuşkulu. Putin’e bağlanan büyük ümitler sonuçta hayal kırıklığına dönüşür mü? Göreceğiz.
Foreign Affairs sitesinde yer alan “Putin’s Plan for Syria” başlıklı yazısında Dmitri Trenin’in belirttiği gibi Rusya için Suriye savaşına siyasi çözüm bulmak askeri operasyonlar kadar kolay olmayabilir. Bir çok dengeyi gözetmesi, uyuşmayan çıkarları uzlaştırması gerekecek. Bu kolay değil. Suriye’de Rusya ile birlikte kazanan diğer güç İran’dır. Esad’ı kurtarmak için Rusya havadan bombalarken karada savaşan İranlılar ve Hizbullah’tı. İran’ın Suriye ve Lübnan’da kendine göre çıkarları var. Rusya’nın bunları göz önünde bulundurması gerek. İsrail, İran’ın Suriye ve Lübnan’da etkili olmasını istemiyor. Rusya, İsrail’in isteklerini gözardı edemez. Suriyeli Kürtlerin beklentileri var. Türkiye’nin Kürtler bağlamında korkuları var. Siyasi çözüm konusunda tablo daha karmaşıktır.
Şimdi Suriye konusunda kabul edilen ortak nokta Beşar Esad’ın bir süre daha iktidarda kalacağıdır. ABD ve Türkiye gibi aktörler artık bunu kabul ediyorlar. Esad ise eski günlere geri dönme, tüm Suriye’de mutlak iktidarını yeniden tesis etme hayalleri kuruyor. Bu mümkün mü? Kolay değil. Köprülerin altından çok sular aktı. Eski Baas diktatörlüğüne geri dönüş kolay olmaz.
Dmitri Trenin’in yazdığı gibi Suriye’nin yeniden inşası konusu iştah kabartan bir konu. Yeniden inşa işinden çok para kazanmak mümkün. Esad’ın müttefiki olarak Rusya bu açıdan iyi konumda olacak ama başka ülkelerle rekabet etmesi gerekecek. Pastadan pay almak isteyecek başka güçler olacak.
Rusya Libya’da yaşananların Suriye’de de yaşanmaması kararlılığı ile bu ülkeye müdahale etti ve başarılı oldu. Müttefikine sahip çıktı. Putin’in bir günde üç ülkeye yaptığı ziyaret başarının ilanıydı. Artık Ortadoğu’da önemli bir oyuncu.
