1921’de Şanghay’da kurulan Çin Komünist Partisi’nin 19. kongresi dün çalışmalarına başladı. Kongre aşağı yukarı bir hafta sürecek. ABD’den sonra dünyanın en zengin ve ekonomik yönden başarılı ülkesini yöneten bu partinin kongresi ve alacağı kararlar kuşkusuz önemlidir. Ülkenin nereye gitmekte olduğu konusunda bize bazı ipuçları verebilir. Peki bu kongre ne anlama geliyor? Ne gibi sonuçlar doğurabilir? 64 yaşındaki parti Genel Sekreteri ve Cumhurbaşkanı Xi Jinping bu kongreden ne bekliyor? Kongre kendisinin pozisyonunu güçlendirecek mi? The Economist dergisi Xi Jinping’i “dünyanın en güçlü kişisi” olarak niteledi. Çin’in Mao dönemini hatırlatan çok güçlü bir lidere sahip olması ülkenin geleceği için iyi mi? Xi, iktidarda olduğu beş yıllık süre içerisinde kuşkusuz çok güçlendi. Kendinden önceki liderler Deng Xiaoping, Jiang Zemin, Hu Jintao’dan çok daha güçlü. Belli ki amacı kongrede elindeki gücü daha da artırmak. Bu önemli kongreye kısaca göz atalım.
Çin Komünist Partisi’nin 89 milyon civarında üyesi var. Parti kongresine 2287 delegenin katılması bekleniyor. Geçmişteki Sovyetler Birliği Komünist Partisi kongreleri gibi Çin Komünist Partisi kongreleri de gerçek anlamda parti kongreleri olmaktan çok liderliğin önceden hazırladığı senaryoların hayata geçirildiği, onaylandığı olaylardır. Zaten iki binden fazla delegenin konuları ciddi olarak tartışıp karar üretmeleri pratikte pek mümkün değil. Kongre kapalı kutuyu andırır. Delegelerin görevi liderliğin önerilerini onaylamaktır. Adet yerini bulsun diye bazı eleştirel konuşmalara izin verilebilir. Kısacası bu kongre gerçekten siyaset yapılan bir yer değil serenomi. Gerçek siyaset kapalı kapılar arkasında yer alır.
Çin’de parti kongreleri beş yılda bir gerçekleşir. Kongrenin esas görevi yeni parti liderliğini belirlemektir. Son dönemlerde yerleşen geleneğe göre parti genel sekreteri iki dönem görevde kalır. Tabii kimin parti lideri olacağı kongre öncesinde politbüro düzeyinde belirlenir. Kongre, parti liderinin yanısıra 200 civarında kişiden oluşan parti merkez komitesini seçer. Merkez komite de ilk toplantısında 25 kişilik güçlü Politbüro’yu seçer.
Kongrede esas konu Xi Jinping’in elindeki gücü nasıl artıracağıdır. Normalde beş yılını bitirmiş bir lider olarak beş yıl daha görevde kalması ve sonra görevi yeni bir lidere devretmesi gerekiyor. Ancak Xi Jinping iki dönem kuralını bozabilir. Şimdiki kongreden alacağı güçle üçüncü, hatta dördüncü dönem gündeme gelebilir. Belli ki Çin uzunca süre Xi Jinping tarafından yönetilecek. Herkesin hesaplarını buna göre yapmasında yarar var. Tabii ömür boyu iktidarda kalma çabalarını başka ülkelerde de görüyoruz.
ABD kuşkusuz dünyanın en güçlü ülkesi olmaya devam ediyor. Ancak hem içte, hem dışta liderliği zayıflıyor. Trump faktörü Washington’un konumunu güçlendirmiyor. Çin henüz ABD kadar güçlü değil ama iddialı bir lidere sahip ve bu özellikle uluslararası ilişkilerde bir avantaj. Xi Jinping liderliğindeki Çin özellikle kendi bölgesinde ağırlığını koyuyor, gücünü hissettiriyor. Dünyanın diğer bölgelerinde de etkisini artırıyor. Askeri açıdan hızla güçleniyor. Ülke dışında ilk askeri üssünü Cibuti’de açtı. Xi Jinping uluslararası arenada küreselleşmeye, serbest ticarete, Paris İklim Anlaşması’na destek veriyor ve bu çerçevede sempati topluyor. Buna paralel olarak Çin dünyanın çeşitli yerlerinde milyarlarca dolarlık altyapı yatırımlarına imza atıyor, limanlar, demiryolları, enerji tesisleri vs. inşa ediyor. Kısacası Xi Jinping liderliğindeki Çin daha aktif politikalar izliyor. Ekonomik gücü buna olanak veriyor. 19. parti kongresinden alacağı güçle Çin liderinin bu politikalara devam etmesi bekleniyor.
Çin Komünist Partisi içinde farklı gruplar olduğuna kuşku yok. Bu kadar büyük bir yapı içinde gruplaşma kaçınılmazdır. Bu gruplar arasında mücadeleler de yaşanır. Son beş yıllık süreçte Xi Jinping kendine rakip olabilecek kişi ve grupları bayağı zayıflattı. Önemli noktalara kendine sadık kişileri getirdi. Bu güç konsolidasyonunun 19. kongrede ivme kazanması bekleniyor. Önemli mevkilere gelecek kişilerin isimleri yakından izlenecek. Xi Jinping’in en önemli özelliklerinden biri demokratikleşmeye sıcak bakmamasıdır. Çin zenginleşiyor, güçleniyor ama demokrasi yönünde adım atmıyor. İktidar her şeyin kontrolünü elinde tutuyor. 19. kongre bu konuda da devamlılık getirecek. Çoğulculuk gün gele Çin’e varacak mı? Bilmiyoruz. Xi Jinping liderliğinde merkeziyetçiliğin güçlenmesi yaşanıyor. Bakalım kongreden sonra nasıl bir yönetim tablosu ortaya çıkacak?
