Kuzey Kore lideri Kim Jong-un yine dünyayı ayağa kaldırdı. Nükleer krizi daha da gerdi, tırmandırdı. Bu ülkenin geçen Pazar günü gerçekleştirdiği altıncı ve en büyük nükleer deneme tüm dünyada nükleer savaş endişelerini artırdı. ABD’nin “nükleer yanıt veririz” tehdidi durumun vahametini ortaya koyuyor. Ortada çok önemli bir kriz var ve bu krizin nasıl çözümleneceği belli değil. Belli ki Kuzey Kore nükleer programına devam edecek. Bunun karşısında ABD, Çin, Japonya, Güney Kore gibi ülkeler ne yapacak? Kuzey Kore’yi durdurmanın etkili bir yolu bulunabilecek mi? Trump yönetiminin savaş olasılığını daha sık dile getirmesi kaygı verici. Aklı başında hiç kimse nükleer bir savaş istemez. Bunun faturası çok ağır olur. Şimdiye dek Kuzey Kore’ye yönelik politikanın temelinde yaptırımlar ve baskı uygulamak vardı. Baskı uygulamada esas olarak Çin’e önemli rol biçiliyordu. Trump yönetiminin savaş söylemlerine rağmen bu politikada fazla değişiklik olduğu sanılmıyor. Masada Güvenlik Konseyi aracılığı ile daha can yakıcı yaptırımlar uygulanması ve Çin’den daha sonuç alıcı rol oynamasının istenmesi var.
Kuzey Kore’nin son provokatif nükleer denemesi akla şu soruyu getiriyor. Kuzey Kore ne istiyor? Amacı ne? Bu soruya cevap vermek kolay değil. Kendini dünyadan izole etmiş bu ülkeyi ve liderliğini analiz etmek zor. ABD’nin geniş istihbarat olanakları bile bu konuda yetersiz kalıyor. Kim Jong-un’un ne istediği, neyi amaçladığı konusunda sadece tahminler, senaryolar var. Bu tahminlerden biri nükleer silahlarla kendi rejimini korumak istediği yönündedir. Ancak Çin’i de kızdıran provokatif tavırları bunun ötesinde hedefleri olabileceğini gündeme getiriyor. ABD’deki şehirleri vurma gücüne ulaşması durumunda bu ülkeye şantaj yapma olanağını elde edecek. Pazarlık gücü artacak. Tabii esas şantaja uğrayacak ülkeler Güney Kore ve Japonya olacak. ABD’yi vurma kapasitesi ABD’nin Güney Kore ve Japonya’ya askeri yardımınn önünü kapamayı amaçlıyor olabilir. Bu senaryoları çoğaltmak mümkün. Büyük olasılıkla Kim Jong-un’un birden fazla hedefi var. Krizin kontrolden çıkmaması için Kuzey Kore’nin ne istediğini anlamak ve karşı stratejiyi bu temelde oluşturmak önemli.
Şu anda Kuzey Kore’ye karşı somut olarak alınacak önlemler Güvenlik Konseyi’nin yaptırımları ağırlaştırması temeline oturuyor. Kuzey Kore’nin tekstil ihracatının ve hava yollarının yasaklanması, hükümet ve orduya petrol gitmesinin önlenmesi, Kuzey Korelilerin yurt dışında çalışmasının yasaklanması, kara listedeki Kuzey Kore yöneticilerinin sayısının artırılması gibi fikirler var. Bunların Güvenlik Konseyi’nde onaylanması için Rusya ve Çin’in desteği gerekiyor. Rusya bu fikirlere sıcak bakmıyor. Çin de benzeri bir tavır içinde. Güvenlik Konseyi’nde çetin pazarlıklar yaşanacak. Ne var ki uzlaşıya varmanın mümkün olup olmayacağı belli değil. Yaptırımların ağırlaştırılması elbette Kuzey Kore’yi etkileyecektir. Ama nükleer programından vazgeçirecek kadar acıtıcı yaptırımlar için Rusya ve Çin’in işbirliği gerekiyor.
Yaptırımlarla birlikte diplomasinin çalışması önemli. Trump yönetiminden gelen savaş retoriğine tepki gösteren Rusya Cumhurbaşkanı Putin krizin sadece barışçı yollarla çözümlenebileceğini söyledi. Çin de diplomasiden yana. Buradaki sorun şimdiye dek başarılı olmamış diplomatik çabaların bundan sonra başarılı olacağı konusundaki ciddi şüpheler var olması. Kuzey Kore hızlı adımlarla hedefine yaklaşıyor. Son nükleer deneme bunun kanıtı. Bunu durdurmak mümkün mü? İşte bu noktada Çin’in rolü gündeme geliyor. Diplomasi esas olarak Çin aracılığı ile yürütülebilir. Çin, Kim Jong-un’un son nükleer denemesinden memnun değil. Kendini köşeye sıkışmış hissediyor. Çin halkı da Kuzey Kore’yi sorun olarak görmeye başladı. Geçen yıl Kuzey Kore dış ticaretinin yüzde 92’si Çin’leydi. Çin’in elinde Kim Jong-un’a baskı olanakları var. Ancak Çin Kore yarımadasında ABD’nin güçlenmesini de istemiyor. ABD’nin gücünü dengelemede Kuzey Kore’yi bir araç olarak kullanıyor. Şimdiki krizde Çin liderliğinin benimseyeceği politika son derece önemli. Yakında gerçekleşecek Çin Komünist Partisi 19. Kongresi iç politikayı da gündeme getiriyor. Kongrede konumunu güçlendirmek isteyen Xi Jinping Kuzey Kore konusunda radikal adımlar atar mı?
Kuzey Kore krizi nükleer savaş söylemlerini gündeme getirdi. Bu çok tehlikeli. Sorunlara savaş dışı yöntemlerle çözüm bulmaya çalışmak lazım. Umarız Kim Jong-un giriştiği oyunun tehlikelerini anlar. Yine umarız Trump yönetimi savaş değil diplomasi ve baskılar yolu ile krizi aşmaya çalışır.
