İngiltere ve İskoçya arasındaki 307 yıllık birliğin kaderini belirleyecek referandum mücadelesinde heyecan doruk noktasında. Yapılan son anketler başa baş bir yarış gösteriyor. Cuma günü yapılan The Guardian/ICM anketine göre “hayır” oyları yüzde 51, “evet” oyları yüzde 49. Taraflar son ana kadar kampanyalarını sürdürecekler. Sonuçta bağımsız bir İskoçya doğacak mı, doğmayacak mı? Belli ki bu tarihi karar çok az bir farkla verilecek.
Bu yazıda Avrupa’da, İskoçya gibi bağımsızlık talep eden bölgelere, aradaki benzerliklere ve farklara kısaca bakacağız. Avrupa’da bağımsızlık isteyen bölgelerin başında İspanya’nın 7.5 milyon nüfuslu Katalonya bölgesi geliyor. İskoçya’da olduğu gibi Katalonya’da da referandum yapılacak mı? İskoçya konusunda Londra hükümeti sonucun “hayır” olacağını düşündüğü için referanduma onay vermişti. İspanya hükümeti, Katalonya’da referandum yapılmasına şiddetle karşı çıkıyor çünkü sonuç Katalonya’nın bağımsızlığı lehinde olacak.
Katalonya, İspanya’nın 17 özerk bölgesinden biri. Foreign Affairs dergisinin internet sitesinde yer alan “The View from Catalonia” (Katalonya’dan görüş) başlıklı makalede belirtildiğine göre her 5 Katalonyalıdan 4’ü bağımsızlık konusunda referandum yapılmasına destek veriyor. Sendikalar, bir çok işveren örgütü ve çok sayıda sivil toplum örgütü referandum istiyor. Yapılan son anketlere göre Katalonyalıların yüzde 50’ye yakını bağımsızlıktan yana. Yüzde 30’u bağımsızlığa karşı. Geriye kalan yüzde 20 ise görüş belirtmiyor.
Katalonyalılar önceleri İspanya ile daha geniş özerkliğe dayalı bir federal çözüme destek veriyordu. Katalonya bölge parlamentosu, 2005’te yüzde 88 destekle, böylesi bir federal çözüm için öneri sundu ancak bu öneri İspanya hükümeti tarafından kabul edilmedi. Bunun üzerine bağımsızlık ön plana çıktı. 2009’da kitlesel bağımsızlık eylemleri başladı. Temmuz 2010, Eylül 2012 ve Eylül 2013’te dev bağımsızlık mitingleri yapıldı. Bunun üzerine Katalonyalı politikacılar 9 Kasım 2014’te referandum yapılmasını kararlaştırdılar. Bilindiği gibi daha önce Kanada’nın Quebec bölgesinde iki kez böylesi referandum gerçekleştirilmiş, ikinci referandumda bağımsızlık kıl payı bir farkla gerçekleşmemişti. Peki, 9 Kasım’da Katalonya’da (İskoçya’daki gibi) referandum yapılacak mı? İspanya merkezi hükümeti buna karşı. Katalonya bölgesi hükümeti ise referandum yapacağını söylüyor. Merkezi hükümet, referandum kararını Anayasa Mahkemesi’ne götüreceğini söylüyor. Anayasa Mahkemesi’nden Katalonyalılar lehine karar çıkmaz. Bu durumda Katalonya hükümetinin iki seçeneği var. Ya her şeye rağmen referanduma gidecek, ya da erken seçim kararı alarak seçimleri referanduma dönüştürecek. İlginç bir durum.
Hem İskoçya, hem de Katalonya çok geniş özerkliğe sahip. Burada benzerlik var. Geniş özerkliğe rağmen halkın bir kesimi bağımsızlık istiyor. İskoçya’dan farklı olarak Katalonya’nın bağımsızlık talebinde kimlik ve farklı dil çok önemli rol oynuyor. Katalonyalılar farklı bir kimliğe sahip oldukları için bağımsız olmaları gerektiğine inanıyorlar. Kanada’nın Quebec bölgesinde de dil (Fransızca) bağımsızlık talebinin temelini oluşturuyordu. Katalanca konuşanlar kendilerini İspanyol olarak değil, Katalan olarak görüyorlar. Katalonya’da kimlik kırılması İskoçya’ya göre daha güçlü. Katalonya İspanya’nın en zengin bölgesidir. İspanya merkezi bütçesine net katkı yapıyor. (İskoçya’nın böyle bir durumu yok.) Bağımsızlık talebinin ekonomik gerekçesi bu. “Niçin zenginliğimizi fakir bölgelerle paylaşalım?” Ekonomik kriz Katalonya’nın bağımsızlık talebini güçlendiriyor. Zengin kuzey İtalya’da Lega Nord’un fakir güneyden ayrılma (Padania) talebi de buna benziyor.
Avrupa’da Katalonya dışında bağımsızlık isteyen başka bölgeler de var. Akla hemen Belçika’da Flamanların ayrılma talebi geliyor. Hollandaca konuşan ve daha zengin olan Flamanlar, Fransızca konuşan Valonlardan ayrılmak istiyor. Belçika zaten konfederal bir siyasi yapıya sahip. Flamanlar buna da razı olmak istemiyorlar. Gelelim İtalya’ya. Dıştan pek farkedilmese de İtalya bir çok farklı kimliği, kültürü, dili barındırıyor. İtalya’yı birleştiren Garibaldi “İtalya’yı yarattık, şimdi İtalyanları yaratmamız lazım” demişti. Belli ki pek başarılı olamamışlar. İtalya’da ayrılık talep eden bir örgüt Lega Nord’un kurucularından Liga Veneta. Venedik milliyeçiliğinin örgütü. Veneto zengin bir bölge. Bu yıl bölgede milliyetçi örgütler internet üzerinden bağımsızlık için referandum gerçekleştirdiler. Bağımsızlık lehine yüzde 89 oy kullanıldı. Bölge hükümeti, İskoçya gibi bir referandum düzenleme kararı aldı. Bakalım referandum gerçekleşecek mi? Bu listeyi uzatmak mümkün. Kısacası, 18 Eylül’de İskoçya’da yapılacak referandumun önemi sadece İskoçya ve Büyük Britanya’nın kaderi ile sınırlı değil.
