Avrupa Birliği’nde yaşanan ekonomik kriz, bazı üye ülkelerde ayrılıkçılığı güçlendiriyor. Der Spiegel dergisi, bu olguya dikkat çekerek Fiona Ehlers, Hans Hoyng, Christoph Schult and Helene Zuber imzalı “Borç krizi Avrupalı ayrılıkçıları güçlendiriyor” başlıklı bir yazı yayınladı. Sözkonusu bölgelerde ayrılma isteği ekonomik krizle başlamadı. Daha önce de vardı. Ancak, ekonomik kriz bağımsızlık taleplerinin artmasına neden oluyor. İskoçya, Britanya’dan ayrılmak istiyor. İskoçya’nın bağımsız olup olmayacağı konusunda 2014 yılında referandum yapılacak. İskoçlar bağımsızlıktan yana oy kullanırsa yeni bir devlet doğmuş olacak. Katalonya, İspanya’nın en zengin bölgelerinden biri. Kısa süre önce bir buçuk milyon insan Barcelona kentinde bağımsızlık talebi ile yürüyüş yaptı. Anketler, referandum yapılması durumunda Katalanların yarısından çoğunun bağımsızlık lehinde oy kullanacağını gösteriyor.İspanya’nın ekonomik sorunları derinleştikçe, zengin Katalonya krizin faturasını paylaşmak yerine bağımsızlık istiyor. Zengin Bask bölgesinde de ayrılma talebi güçlü. Belçika’da Flamanlar ve Valonlar zaten iyi geçinmiyordu. Ekonomik kriz, ilişkileri daha da geriyor. Zengin Flamanlar Valonlardan boşanmak istiyorlar. İtalya’nın Güney Tirol bölgesinde Nisan ayında bir gösteri yapıldı. Gösteriye katılanlar “Roma’dan bağımsızlık” sloganı atıyordu. Sözkonusu bölge zenginliğini İtalya’nin fakir güneyi ile paylaşmak istemiyor. İtalya’nın zengin kuzeyinde güçlü bir ayrılıkçı hareket var. Sadece kuzey İtalya’dan oluşacak “Padania” isimli bir devlet kurmak istiyorlar. Genellikle fakir, haklarını alamamış, baskı altında olan bölge ve halkların bağımsızlık istediği sanılır. Avrupa’da ayrılmak isteyenler zenginler.
Avrupa Birliği, yaşlı kıtanın devletlerini ortak çatı altında toplayarak birleşik bir Avrupa oluşturma projesi. Üye devletler egemenlik haklarının bir kısmını feda ediyorlar. Ortak para (Euro) birimi oluşturmakla, birliği daha ileri götürme iradesi ortaya koymuşlardı. Parasal birliğin arkasından yavaş yavaş siyasal birliğe geçiş planları yapılıyordu. Lizbon Anlaşması bu doğrultuda atılmış bir adımdı. “Ever closer union” (Daha yakın birlik) sloganı ile ifade edilen bu entegrasyon süreci, borç krizinin patlak vermesi ile zora girdi. Euro bölgesindeki kriz kuzey-güney zıtlaşmasını beraberinde getirdi. Almanya Başbakanı Angela Merkel’in Atina’da büyük protesto gösterileri ile karşılanması bunun son göstergesi. Kriz hem üye devletler arasındaki ilişkileri, hem de bazı üye ülkelerin toprak bütünlüğünü zorluyor. Kemer sıkma paketleri uygulandıkça, ayrılıkçı sesler güçleniyor. Erozyona uğrayan sadece “AB dayanışması” değil. Ülkeler içindeki dayanışma da zayıflıyor. Zengin bölgeler, kendi ülkelerinin fakir bölgelerinden ayrılmak istiyor. Nereden nereye?
Ayrılmak isteyen bölgeler AB projesine karşı çıkmıyorlar. Bağımsız devlet olarak AB içinde yer almak istiyorlar. İskoç lider Alex Salmond, bağımsız olunca AB üyeliğinin devam edeceğini savunuyor. Katalonya’da “İspanya’ya hayır, AB’ye evet” sloganı atılıyor. Belçika’da Flamanların lideri AB yanlısı olduğunu vurguluyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Barroso, bağımsızlık kazanacak bölgelerin AB’ye yeniden üyelik başvurusu yapmaları gerekeceğini ve tüm AB üyesi ülkelerin onayı ile üye olabileceklerini açıklayarak ayrılıkçı liderleri zora soktu. Avrupa Komisyonu’nun bu tavrı ayrılıkçı eğilimleri caydırmayı amaçlıyor. Seçmenler üzerinde etkili olabilir. İskoçlar AB dışında kalacak bir İskoçya’ya destek verirler mi? Ama, AB ekonomik sorunlarını çözümleyemezse, çekiciliğini tamamen yitirebilir. O zaman Barroso’nun “caydırıcı” açıklamasının etkisi ve AB’nin parçaları bir arada tutan tutkal rolü azalabilir.
İskoçya’nın kendi parlamentosu, hükümeti, bayrağı, parası, mahkemeleri, üniversiteleri var. Yani, başka ülkelerde ayrılma talebini ortadan kaldırmak amacıyla verilecek haklar olarak düşünülen hakların tümüne sahip. Dış politika, mali politika gibi Londra’da merkezi devletin elinde olan alanların dışında geniş bir özerkliğe sahip. Buna rağmen İskoçların gönlünde bağımsızlık yatıyor. Katalonya için de aynı şey geçerli. İspanya, ayrılıkçılığın önüne geçmek için bölgelere çok geniş özerklik verdi. Bir çok konuda kendi kendilerini yönetiyorlar. Demokrasi, insan hakları, her şey var. Buna rağmen ayrılma talebi destek buluyor.
Demek ki AB üyesi bazı ülkeleri kasıp kavuran ekonomik krizin sonuçlarından biri de ayrılıkçı taleplerin güçlenmesi. AB üyesi ve zengin bölgelerin ayrılma talebi, bu konuda ezberleri yeniden düşünme ihtiyacını da doğuruyor. AB üyesi olmak, zengin olmak, tüm haklara kavuşmuş olmak, çok geniş özerklik, federal sistem otomatik olarak birlikte yaşamayı istememe ve ayrılma talebini ortadan kaldırmıyor. İş sanıldığı kadar basit değil. Kanada’nın Quebec bölgesi de buna örnek. Avrupa ve gelişmiş ülkelerin farkı, bu tür sorunlara genelde şiddet yolu ile değil, siyaset yolu ile çözüm aramaları. (IRA ve ETA gibi istisnalar var.) İskoçlar 2014 sonbaharında ayrılma lehinde oy kullanırsa, medenice bir boşanma yaşanacak. Kavga gürültü olmayacak. AB ekonomik sorunlarına çözüm üretebilirse, ayrılma talepleri yumuşayabilir. Ama, İskoçlar, Flamanlar ve belki başkaları ayrılma fikrinden kolay vazgeçmeyecekler.
