Avrupa Parlamentosu’nun (AP) Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki üyelik müzakerelerinin askıya alınmasını öneren karar tasarısı, parlamentonun Dışişleri Komisyonu’nda oy çoğunluğuyla kabul edildi.Sosyal Demokrat (S&D) Grup üyesi Hollandalı parlamenter ve Türkiye raportörü Kati Piri tarafından kaleme alınan taslak rapor, Dışişleri Komisyonu tarafından üzerinde önemli değişiklikler gerçekleştirilerek 7’ye karşı 47 oyla kabul edildi.
Komisyondaki nihai oylama öncesi AP’de temsil edilen belli başlı siyasi gruplar arasında uzlaşılarak hazırlanan 22 değişiklik önergesi de oy çoğunluğuyla kabul gördü. AP’nin 12 Mart’ta Strasbourg’daki genel kurul oturumunda tartışılıp, 13 Mart’ta oylayacağı taslak karar metninin en önemli mesajını Türkiye ile AB arasındaki üyelik müzakerelerinin askıya alınması önerisi oluşturuyor. Kati Piri taslak karar metinde bu bölümü “AP, müzakerelerin askıya alınması çağrısında bulunur” şeklinde formüle etti. Ancak siyasi gruplar Dışişleri Komisyonu’nda bu ifadeyi “AP müzakerelerin askıya alınması tavsiyesinde bulunur” şeklinde değiştirdi.
Bu karara gerekçe olarak “demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve temel haklar alanlarındaki ciddi gerilemeyi” gösteriliyor. Komisyondan geçen taslak metnin birçok paragrafında Türkiye’ye, üyesi olduğu Avrupa Konseyi ve AİHM’nin standart ve kararları hatırlatılmakta. Sağ grupların kazanımı Ankara ile müzakerelerin tamamen sona erdirilmesini talep eden sağ, muhafazakar ve AB karşıtı gruplar ise buna karşılık, aynı paragrafa, “AP, Türkiye ile AB arasındaki ilişkinin fiili bir ortaklık bakımından yeniden tanımlanmasını ümit eder” cümlesini ekletti. Bu formülün genel kuruldaki nihai oylamada da onaylanması bekleniyor. AP böylece ilk defa Türkiye-AB müzakerelerinin askıya alınması tavsiyesinde bulunmuş olacak. Bu tavsiye AB liderleri ve Avrupa Komisyonu için doğrudan bağlayıcılığı olmasa da, AB içinde Türkiye’nin üyelik sürecine bakışı yansıttığı yorumları yapılıyor.
Gümrük Birliği’ne demokrasi koşulu Dışişleri Komisyonu tarafından kabul edilen bir diğer uzlaşı önergesinde gümrük birliğinin güncellenmesi de demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü alanlarında ilerlemeye bağlandı. AP Gümrük Birliği’nin güncellenmesine sıcak baksa da, karar metnine bu konuda eklenen bir cümlede Avrupa Komisyonu’ndan Gümrük Birliği’nin güncellenmesinde “insan hakları ve temel özgürlükleri ana koşul” haline getirmesi istendi. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi için AP’nin de onayı gerekiyor. AP’nin bu yılki raporunda Türkiye’nin Suriye’deki askeri operasyonları da eleştiriliyor.
Türkiye tarafından “desteklendiği” belirtilen Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) “Afrin’de sivil Kürtlere ait mallara el koyduğu, yağmaladığı ve imha ettiği” belirtiliyor. Türkiye ve ÖSO’nun “yerlerinden edilmiş ve mallarına el konulup imha edilmiş kişileri tazmin etmeleri gerektiği” not ediliyor. Kıbrıs paragrafı genişledi Dışişleri Komisyonu, büyük ölçüde Yunan ve Kıbrıslı Rum üyelerin girişimleriyle Kıbrıs sorununa ayrılan paragrafı da genişletti. Yeni paragrafta AB ülkelerinden Kıbrıs sorununun çözümünde “daha aktif rol oynamaları” istendi. Türkiye’ye Kıbrıs’ın (Rum Kesimi) “doğal kaynak arama ve işletme de dahil olmak üzere egemenlik haklarına saygı duyması” çağrısında bulunuldu. Taslak metine eklenen yeni cümleyle parlamenterlik görevleri sırasında yaptıkları konuşmalar nedeniyle tutuklanan milletvekillerinin serbest bırakılması isteniyor. HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkındaki AİHM kararına karşı Ankara’dan gelen mesajlar “kınanıyor”, AB’nin bu kararın uygulanışını mercek altına alması isteniyor. Komisyonda yapılan oylama sırasında, Türk güvenlik birimlerinin Türkiye sınırları dışında düzenlenen operasyonlarla “yasadışı” yollardan çok sayıda kişiyi yakalayıp Türkiye’ye getirmesi gerekçe gösterilip, karar tasarısına “Türkiye’nin hiçbir iade talebine olumlu yanıt vermemeleri” konusunda AB ülkelerine çağrıda bulunan bir bölüm de ekledi.
Taslak metin AP’nin 2014-2019 yasama döneminin son Türkiye kararı olması bakımından önem taşıyor. Mart ayında oylamaya sunulacak taslak karar metni, 26 Mayıs’ta seçilecek yeni AP’nin gelecek beş yıl süresince Türkiye’yle ilişkilerine temel oluşturacak.
